Yer osti qazish kon ishlari kon mashinalari va avtomatlashtirilgan komplekslari to’g’ri sida umumiy tushunchalar

Sinflari va ishlatilish ko’lami
qatlam yotiqlik qiyaligiga bog’liq ravishda tor qamrovchi kombaynlar farqlanadi: qalin va qiya (350 gacha) qatlamlarni qazishga mo’ljallangan (qachonki qazib olingan ko’mirni tashish lozim bo’lganda); 350 dan oshiq yotiqlikdagi qatlamlarni qazishga mo’ljallangan (ko’mirni tashish lozim bo’lmaganda, ya’ni qazib olingan yuk o’z og’irligi bilan harakatlansa).
qatlam qalinligiga bog’liq ravishda 0,6-5m qalinlikdagi qatlamlarni qazib olishga mo’ljallangan kombaynlar farqlanadi: qatlam qalinligi 0,8 m va undan yuqori bo’lsa, kombayn zaboyda yonida joylashgan suriluvchi kurakli konveyer ramasida xarakatlanib qazib oladi. Xuddi mana shu asosiy texnologmk sxema bo’yicha ko’plab tor qamrovchi kombaynlar 5 m gacha qalinlikdagi qatlamlarni qazib oladi .
Zamonaviy qazish kombaynlari konstruktsiyasida shnekli ishchi organlar eng ko’p tarqalgandir. Bular 2K52M, 1K101, 1GSH68, KSH1KG, KSHZM, K102, K120, K128P kombaynlaridir. Shneklarning asosiy ishlatish afzalliklari qatlamni butun qalinligi bo’yicha qazib olish, qatlam gipsometrik o’lchamlarida ishchi organlarning qazish qalinliklarini oson o’zgartirish, yuqori unumdorlik, frontal burg’ulash imkoniyatlarining mavjudligidir. Ishlab chiqarilayotgan shnekli kombaynlar kesishga qarshiligi 220—300 kN/m bo’lgan qatlamlarda samarali ishlatilmoqda.
Ish bajaruvchi organlarning qamrash kengligini quyidagicha qabul qilish tavsiya etiladi
1,2—2,5 m qalinlikdagi qatlamlar uchun 0,63 m
1,2 m dan kichik qalinlikdagi qatlamlar uchun 0,8 m
2,5 m dan oshiq qalinlikdagi qatlamlar uchun qamrash kenligi 0,5 m
Ko’mir sanoatida eng ko’p tarqalgan qazib olish kombaynlari quyidagilardir
Kombayn 1BK.T — mokisimon ishlovchi, 0,55—0,8 m qalinlikdagi, 35° gacha qiyalikdagi, krovlyasi o’rtacha barqaror bo’lgan ko’mir qatlamlarini qazib olishni mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangan. Kombayn ish bajaruvchi organi ikkita oldinga va orqaga simmetrik joylashgan bir xil qismlardan iborat. Ish bajaruvchi organi har biri ikkitadan burg’ulash koronkasiga, uchta gorizontal aylanish o’qli disk va bitta vertikal o’qli diskdan tashkil topgan. Qamrash kengligi 0,8 m.
Kombayn 1K101 - mokisimon ishlovchi, 0,7—1,2 m qalinlikdagi, 25° gacha qiyalikdagi, krovlyasi o’rtacha barqaror bo’lgan ko’mir qatlamlarini qazib olishni mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangan. Kombayn ish bajaruvchi organi ikkita (700 yoki 900 mm) bir xil shneklardan iborat. Ko’mirning kesishga bo’lgan qarshiligi 250 kN/m.
Kombayn 2K52M — mokisimon ishlovchi, 1,1—2,0 m qalinlikdagi, 35° gacha qiyalikdagi, krovlyasi o’rtacha barqaror bo’lgan ko’mir qatlamlarini qazib olishni mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangan. Ko’mirning kesishga bo’lgan qarshiligi 250 kN/m. Kombaynning qamrash kengligi 0.6 va 0.8 m ni tashkil qiladi.
Kombayn 1GSH68 — chelnokovыy, 1,1—2,7 m qalinlikdagi, 20° gacha qiyalikdagi, krovlyasi o’rtacha barqaror, kesishga bo’lgan qarshiligi 300 kN/m gacha bo’lgan ko’mir qatlamlarini qazib olishni mexanizatsiyalashtirishga mo’ljallangan. Kombayn ish bajaruvchi organi ikkita bir xil diametrli kombayning ikki tarafida joylashgan ikki yo’lakli simmetrik shneklardan tashkil topgan. Bu kombayn shneklari qamrash kengligi 0,8 m va 0,63 m.
KSHZM tor qamrovchi kombayni: 1 — markaziy reduktor; 2 — chap buriluvchi reduktor; 3 — o’ng buriluvchi reduktor; 4 — chap shnek; 5 — o’ng shnek: 6 — gidrotsilindr; 7 — gidrovstavka; 8 — tayanch-yo’naltiruvchi mexanizm; 9 — elektruskunalari; 10 — chang so’ruvchi qurilma; 11 — chang bostirish qurilmasi; 12 — g’ilof; 13 — G405 uzatish mexanizmining gidromexaniq qismlari; 14, 15 — etrodvigatellar.