Yer osti teodolit yo‘llarida tomon uzunliklarini o‘lchash. Aniqlik me’yorlari (normalari)

13-maruza
Yer osti teodolit yo‘llarida tomon uzunliklarini o‘lchash. Aniqlik me’yorlari (normalari)

1. 
   A va B punktlarning koordinatalari (x_A, y_A, z_a), (x_B, y_B, z_B) berilgan bo’lsin.
   

AB tamon direksion burchagi α_AB; AB tamon uzunligi (gorizontal); AB tamon qiyalik burchagi; Ab chiziq uzunligini toppish talab qilinsin.


Yechish: direksion burchak quyidagicha topiladi: ;
;
;
;
Qiya AB chiziq uzunligi: ; .

2. 
   Berilgan direksion burchakdan foydalanib chap va o’ng burchaklar qiymati topiladi.
   

;
;

3. 
   Berilgan AB yo’nalish direksion burchagi , koordinata va . Topish kerak: yo’nalishlarning kesishgan K nuqtasi koordinatalari.
   

Yechish: uchburchak CAK dan:
;
;
Bu yerda ; - quyidagicha topiladi: ; ;
; .
K nuqta koordinatalarina yana quyidagicha topish mumkin:
;
.

Yer yuzasidan o’tadigan lahimlarga yo’nalish ko’rsatish (shtolniya).

Ushbu masalani yechishni ikkita misolda ko’rib chiqamiz:

1. 
   Kon ishlari loyihasida A nuqtasidan AB yo’nalish bo’yicha shtolniya o’tkazish talab qilingan. Buning uchun joyda A nuqtaning o’rrni ko’rsatilishi va AB yo’nalish berish kerak.
   

A nuqta koordinatalari (x_A, y_A) ma’lum.

Plan bo’yicha A nuqtasining o’rni aniqlab olinib, joyda mavjud C triangulyatsiya punkiti yoki poliginometrik punkitlardan teodolit yo’li o’tkaziladi.

O’lchangan burchak va tamon uzunliklaridan foydalanib, tamon direksion burchagi va nuqtalarning koordinatalari hisoblanib topiladi, ya’ni (bδ) direksion burchagi va x_b, y_b koordinatalar, A va b nuqta koordinatalaridan foydalanib bA direksion burchagi va tamon uzunligi hisoblab topiladi:
; ;
Burchaklar va quyidagicha topiladi: ; .
Shundan so’ng b nuqtasida teodolit o’rnatilib burchak o’lchab qo’yiladi va bE yo’nalish ko’rsatiladi, bu yo’nalishda hisoblab topilgan S_bA o’lchab qo’yilib A nuqta o’rni topiladi.
A nuqtasida teodolit o’rnatiladi va burchak o’lchab qo’yilib shtolniyaga yo’nalish ko’rsatiladi.
2. Yer yuzasida shurf va stvol o’tadigan nuqta ko’rsatilishi talab qilingan bo’lsin.
Buning uchun xuddi 1-misoldagi kabi yer yuzasida va kon lahimida o’qi bo’yicha 5 – b teodolit yo’llari o’tkaziladi. Yo’qoridagi formuladan foydalanilib tamon direksion burchaklari va tamon uzunliklari hisoblab topiladi. Shurf yoki stvol markazini loyihadan joyga ko’chirish uchun zarur bo’lgan burchak teodolit bilan o’lchab qo’yilib, masofa o’lchanadi va markaz topiladi.

Agar bu stvol bo’lsa u holda stvol markazidan tashqari uning o’qlarini ham loyihadan joyga ko’chirish kerak. Buning uchun hisoblab topiladi. berilgan bo’lsin:

;
;

qilib ikkinchi o’q o’tkaziladi.