Yer yuzida atmosfera bosimining o‘zgarishi. Gorizontal barik gradiyent Reja: 1

Gorizontal barik gradiyent deb, katta bosimli tomondan kichik bosimli tomonga izobaraga tik ravishda gorizontal уо‘nalish bo ‘ylab 100 km nmsofaga to'g'ri kelgan atmosfera bosimining o ‘zgarishiga aytiladi
Odatda yer yuzida gorizontal barik gradiyentning qiymatlari 1-3
gPa/100 km ga (teng)
2. Atmosferada havo haroratining o'zgarishi ham turli balandliklarda har xil taqsimotga ega. Suv bug'ining asosiy qismi ham atmosferaning pastki qismlarida joylashgan. Yer yuzidan 25-30 km balandliklarda suv bug'i juda oz.
I lozirgi vaqtda atmosfera quyidagi 4 ta belgiga ko'ra turli qatlamlarga ajratiladi:
1.1havo haroratining balandlik bo'ylab taqsimlanishi.
2. Atmosfera havosining tarkibi va zaryadlangan zarrachalarning
borligi.
3. Atmosferaning Yer yuzi bilan o'zaro ta’sirining xususiyati.
4.Atmosferaning uchuvchi apparatlarga ta’siri.
Bu belgilaming orasida eng oshkor namoyon bo'ladigani havo haroratining balandlik bo'ylab taqsimlanishidir. Unga binoan atmosfera 5 ta
asosiy qatlamga ajratiladi. Ularning orasida 4 ta oraliq qatlam ham
mavjud.
1. Atmosferaning Yer sirtiga yondoshgan pastki qatlamini troposfera deb yuritiladi. Uning qalinligi qutb ustida 8-10 km, ekvator ustida
esa 16-18 km gacha yetadi. Troposferaning qalinligi yil fasllariga,
joyning geografik kengligiga va havo sirkulyatsiyasi xususiyatlariga
bog'liq ravishda o'zgaradi. Biror kenglikning o'zida troposferaning yuqori chegarasi yozda ko'tariladi, qishda esa pasayadi. Katta bosimli joy
ustida troposferaning ustki chegarasi pastga tushadi, kam bosimli joy
ustida esa uning ustki chegarasi yuqoriga ko'tariladi.
Troposferada havo butun oqimining 80 % va suv bug'larining
deyarlik hammasi joylashgan. Troposferada vertikal har 100 m ga
ko'tarilganda havo harorati o'rtacha 0,65°C ga pasayadi (umuman bu
qiymatdan u yoki bu tomonga chetlashish ham mavjud). Ekvator ustida
troposferaning yuqorigi chegarasida harorat o'rtacha - 70°C atrofida
bo'lsa, shimoliy qutbda troposfera yuqori chegarasidagi harorat qishda -
65°C va yozda - 45°C ga teng bo'ladi.
Havo haroratining ekvator ustida qutb ustidagiga nisbatan ko'proq
sovishiga ekvatorda havoning katta balandliklarga (qutbdagiga nisbatan)
ko'tarilganligidan ko'proq sovishi sabab bo'ladi. Troposferada ob-havo
va iqlimni vujudga keltiradigan barcha jarayonlar ro'y beradi.
Troposferaning yerga yaqin qatlamining qishloq xo'jaligi ishlab ,
chiqarishi uchun ahamiyati juda katta. Chunki bu qatlamning tagida
ekinlar, o'rmonlar, yaylovlar va turli-tuman daraxtzorlar joylashgan,
hayvonlar ham shu qatlamning tagida yashaydi. Shuning uchun qishloq
xo'jaligi ishlab chiqarishining ko'paygan amaliy masalalarini hal qilishda bu qatlamda ro'y beradigan jarayonlami bilishimiz kerak.
2.