Yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishda qarorlar qabul qilishni qoʻllab-quvvatlash konsepsiyasi

Yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishda qarorlar qabul qilishni qoʻllab-quvvatlash konsepsiyasi

REJA:
1. Boshqaruv qarorlari jarayonining mazmuni va bosqichlari.

2. Menejment texnologiyasiga talablar.
3. Boshqaruv qarorlarni qabul qilish mexanizmi.

Boshqarmaga oid qarorlar bu menejerning aniq boshqarish faoliyati natijasidir. Qaror qabul qilish boshqarish asosidir. Qaror ishlab chiqib qabul qilish har bir satxdagi rahbar faoliyatining ijodiy jarayonidir. Bunga quyidagilar kiradi:

- maqsadni ishlab chiqish va maqsadni qo’yish;
- olingan ma’lumotlarga asosan muammolarni o’rganib chiqish;
- samaradorlik me’zonini tanlash va asoslash;
- muammoni yechishning har xil variantlarini mutaxassislar bilan
muhokama qilish;
- optimal qarorlarni tanlash va ifodalash;
- qaror qabul qilish;
- ijrochilar uchun qarorlarni aniqlashtirish.
Menejment texnologiyasi boshkarmaga oid qarorlarni 3 bosqichdan iborat bo’lgan jarayon sifatida qaraydi: qarorni tayyorlash; qaror qabul qilish; qarorni amalga oshirish.
Qarorni tayyorlash bosqichida holatning mikro- va makrodarajadagi iqtisodiy tahlili o’tkaziladi, bunga axborotlarni qidirish, yig’ish va ishlov berish hamda yechilishi kerak bo’lgan muammolarni ifodalash kiradi.
Qarorni qabul qilish bosqichida harakatning alternativ yechimlari va yo’nalishlarini ko’p variantli hisob – kitoblar yordamida ishlab chiqish va ularga baho berish, optimal qarorlarni tanlash me’zonlarini aniqlash, eng yaxshi qarorlarni tanlash va qabul qilish amalga oshiriladi.
Qarorni amalga oshirish bosqichida esa qarorni chuqurroq aniqlashtirish va uni ijrochilarga yetkazish, qarorni bajarilishini nazorat qilish, zarur bo’lsa ba’zi bir o’zgartirishlar kiritish, qaror bajarilishi natijasida olingan natijalarga baho berish kabi ishlar amalga oshiriladi.
Qaror qabul qilish usullari:
- rahbar malakali ekanligi, shu faoliyat bilan yaqindan tanish
ekanligi asosida, sezgirlikka (intuisiyaga) asoslangan usul;
- qator yillar davomida egallagan tajribaga asoslanib, ketma-ket
isbotlarni keltirib, sog’lom fikrlash orqali qaror qabul qilish usuli;
- ko’plab axborotga ishlov berish asosida, optimal yechimni tanlashni
nazarda tutadigan, qabul qilinadigan qarorlarni asoslashga yordam beradigan, ilmiy – amaliy yunaltirishga asoslangan usul.
Menejmentning texnologiyasiga talablar.
Bunga quyidagilar kiradi:
- muammolarni ifodalash;
- har hil funksiyalarni bajaradigan firma boshqaruvining har hil
pog’onasida bo’lgan bo’linmalardan ma’lumot keltirib turish;
- qaror qabul qilishda shu boshqaruv bo’linmalarining imkoniyatlari va
manfaatlarini e’tiborga olish;
- juda qattiq tartib intizom bo’lishi shart.
Qaror qabul qilishda quyidagi omillarni ishlatish nazarda tutiladi.
- iyerarxiya;
- funksionalaro guruhlar;
- formal bo’lgan qoidalar;
- rejalar;
- gorizontal aloqalar (bir sathdagi)
Menejmentning Amerikacha uslubi bu uzoqni ko’zlash, shuning uchun istiqbolga rejalanadi, bashorat etiladi, marketing ishlatiladi, chunki iste’molchini yaxshiroq bilish kerak, uning tabiatiga moslashish kerak, oldindan bozorning o’zgarishiga e’tibor qilish kerak va ishlab chiqarish sohasida o’z vaqtida zarur bo’lgan qarorlar qabul qilish kerak.
Amerika firmalarning boshqaruv falsafasi shundan iboratki, firma hodimi yoki ishchisining maqsadi firma maqsadi bilan mos tushadi. Ana shu asosda quyidagi prinsip amalga oshadi: menejer har bir xodimni yaqindan bilish zarur. Firmaning asosiy masalalaridan yana biri - kapital quyilmalarni to’g’ri, samarali ishlatish va yangi mahsulotlar ishlab chiqarishdir. Yangi mahsulot yaratishda qabul qilinadigan qarorlar jarayoni 4 ta ketma-ket bosqichdan iborat:
1. Yangi mahsulot yaratish g’oyasi yoki maqsadi va konsepsiyasi ishlab
chiqiladi;
2. Yangi mahsulot bo’yicha qo'mita shu yangi mahsulotni ma’qullasa,
marketing mutaxassislari, texnolog mutaxassislari tomonidan bu yangi mahsulot ishlab chiqariladi. Buyumning dastlabki ishlab chiqarilgani ishlab chiqarish bo’yicha injenerlar tomonidan o’rganiladi va bitta mahsulot necha pul bo’lishini, uning sotiladigan narxini, foydani, sotilish hajmini, rentabelligini va hokazolarni tahlil qiladi. Undan keyin mahsulotning oxirgi varianti va sotish rejasi yangi mahsulotlar bo’yicha qumitaga yakuniy tasdiqlash uchun taqdim qilinadi.
3. Yangi mahsulot laboratoriyada va «bozorda» sinovdan o’tkaziladi.
Sinov natijasida, zarur bo’lsa, ba’zi bir o’zgartirishlar kiritiladi va uni bozorga joriy qilish uchun kengaytirilgan rejasi tuziladi. Shu bilan birga, shu mahsulotlarni ommaviy ishlab chiqarish uchun pul bilan ta’minlanishi hal qilinadi.
4. Uzluksiz, kengaytirilgan masshtabda mahsulotni ishlab chiqarishga
o’tiladi. Bu bosqichda quyidagilarga e’tibor berish kerak:
a) mahsulot sifatini nazorat qilib borish;
b) xom ashyoning zaxiralarini yaratish;
v) material va komplekt qismlarni zapas qilib turish;
g) reklama qilib turish;
d) ulgurji savdo tizimini yaratish;
ye) savdoni rag’batlantirib turish.
Qaror qabul qilishda umumiy boshqaruv deganda, qaror qabul qilish jarayoni bitta umumiy rahbar qo’lida deb tushuniladi. U esa o’z navbatida yuqori rahbarga buysunadi. Bu yerda, qarorni qabul qilishda iyerarxiya hosil bo’ladi, ya’ni har bir rahbar o’zining rahbari bilan maslahatlashadi. Qaror qabul qilish qoidalari yoki normativlari odatda firmaning o’zida ishlab chiqiladi va e’lon qilinadi. Bu qoidalarda aniq sharoitlarda qarorlar qabul qilishda kerak bo’lgan harakatlar ko’rsatiladi. Bu qoidalarning maqsadi har hil bo’linmalarni o’zaro muvofiqlashtirish. Bu qoidalar 3 turga bo’linadi: operativ, strategik, tashkiliy.
Operativ qoidalar – bu o’rta boshqaruv zvenolarda ishlatiladigan har hil instruksiyalar.
Strategik qoidalar – bu ishlab chiqarilgan mahsulotlar turini aniqlash, xizmat turini aniqlash, narxlar o’rnatish usullari, sotish shart-sharoitlarini ishlab chiqish masalalari kiradi.
Tashkiliy qoidalar mahalliy yoki davlat qonunlariga asoslanadi. Bunga firma faoliyatining maqsadi va harakterini aniqlash, uni davlat tashkilotlari bilan munosabati, firma nizomi, huquqiy shakllari kabi masalalarni o’z ichiga oladi. Bu qoidalar firmaning egasini, uning huquqi va javobgarligini, dividendlar o’lchovini, yuqori boshqaruvchilarning maoshi va premiyalarini, okladlar sxemasini, kapital quyilmalar limitini va boshqalarni belgilaydi.
Rejalar boshqarishning qarorlarini qabul qilishda har hil bo’linmalarning faoliyatini o’zaro mavofiqlashtirish vositasidir.
Ikki tomonlama qarorlar qabul qilishda bir sathdagi rahbarlarni yuqoridagi rahbarlar bilan maslahatlashmasdan individual harakatlar natijasida qabul qilingan qarorlar.
A qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimi (DSS) an axborot tizimi biznesni yoki tashkilotni qo'llab-quvvatlaydi Qaror qabul qilish tadbirlar. DSSlar tashkilotning boshqaruvi, faoliyati va rejalashtirish darajalariga xizmat qiladi (odatda o'rta va yuqori darajadagi menejment) va odamlarga tez o'zgarishi mumkin bo'lgan va oldindan osonlikcha aniqlanmagan muammolar to'g'risida qaror qabul qilishda yordam beradi - ya'ni. tuzilmaviy va yarim tuzilgan qarorlar muammolari. Qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimlari to'liq kompyuterlashtirilgan yoki inson tomonidan boshqariladigan yoki ikkalasining kombinatsiyasi bo'lishi mumkin.
Akademiklar DSSni qo'llab-quvvatlash vositasi sifatida qabul qilishgan qaror qabul qilish jarayonlari, DSS foydalanuvchilari DSSni tashkiliy jarayonlarni engillashtirish vositasi sifatida ko'rishadi.[1] Ba'zi mualliflar DSS ta'rifini istalganini kengaytirish uchun kengaytirdilar tizim bu qo'llab-quvvatlashi mumkin Qaror qabul qilish va ba'zi DSS-larga a kiradi qaror qabul qilish dasturi komponent; Sprague (1980)[2] to'g'ri nomlangan DSS-ni quyidagicha belgilaydi:
DSS unchalik aniq tuzilmagan, aniq belgilanmaganlarga yo'naltirilgan muammo bu yuqori daraja menejerlar odatda yuz;
DSS modellardan yoki analitik usullardan foydalanishni an'anaviy bilan birlashtirishga urinadi ma'lumotlarga kirish va qidirish funktsiyalar;
DSS, xususan, kompyuterni yaxshi bilmaydigan odamlar tomonidan ulardan foydalanishni osonlashtiradigan xususiyatlarga e'tiborni qaratadi interfaol rejim; va
DSS ta'kidlaydi egiluvchanlik va moslashuvchanlik -dagi o'zgarishlarni hisobga olish uchun atrof-muhit va Qaror qabul qilish foydalanuvchining yondashuvi.
DSS larga quyidagilar kiradi bilimga asoslangan tizimlar. To'g'ri ishlab chiqilgan DSS - bu qaror qabul qiluvchilarga xom ma'lumotlar, hujjatlar va shaxsiy bilimlarning kombinatsiyasi yoki muammolarni aniqlash va hal qilish va qarorlar qabul qilish uchun biznes modellarning foydali ma'lumotlarini to'plashda yordam beradigan interfaol dasturiy ta'minotga asoslangan tizim.
Qarorni qo'llab-quvvatlash to'g'risidagi ariza to'planishi va taqdim etishi mumkin bo'lgan odatiy ma'lumotlarga quyidagilar kiradi:
axborot aktivlari zaxiralari (shu jumladan meros va aloqador ma'lumotlar manbalar, kublar, ma'lumotlar omborlari va ma'lumotlar marts ),
bir davr va keyingi davr o'rtasidagi savdo ko'rsatkichlarining qiyosiy ko'rsatkichlari,
mahsulot asosida prognoz qilingan daromad ko'rsatkichlari savdo taxminlari.
Qarorlarni qo'llab-quvvatlash kontseptsiyasi asosan tashkiliy qarorlarni qabul qilishning nazariy tadqiqotlaridan kelib chiqdi Karnegi Texnologiya Instituti 1950-yillarning oxiri va 1960-yillarning boshlarida va 1960-yillarda amalga oshirilgan ishlar.[3] DSS 1970-yillarning o'rtalarida, 1980-yillarda intensivlikni kuchaytirmasdan oldin o'z-o'zini tadqiq qilish sohasiga aylandi. 1980-yillarning o'rtalarida va oxirida, ijro etuvchi axborot tizimlari (EIS), guruh qarorlarini qo'llab-quvvatlash tizimlari (GDSS) va tashkiliy qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimlari (ODSS) yagona foydalanuvchidan va modelga yo'naltirilgan DSSdan rivojlandi.
Solga ko'ra (1987)[4] DSS ta'rifi va ko'lami yillar davomida ko'chib kelmoqda: 1970-yillarda DSS "qaror qabul qilishga yordam beradigan kompyuterga asoslangan tizim" deb ta'riflangan; 1970-yillarning oxirida DSS harakati "qaror qabul qiluvchilarga noto'g'ri tuzilgan muammolarni hal qilish uchun ma'lumotlar bazalari va modellaridan foydalanishda yordam beradigan kompyuterga asoslangan interaktiv tizimlarga" e'tibor qaratishni boshladi; 1980-yillarda DSS "boshqaruv va kasbiy faoliyat samaradorligini oshirish uchun mos va mavjud texnologiyalardan foydalangan holda" tizimlarni taqdim etishi kerak edi va 1980-yillarning oxirlarida DSS aqlli ish stantsiyalarini loyihalashda yangi muammoga duch keldi.[4]

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati