“NEGIZLAR” ASARI - Evklid "Negizlar" kitobi ko`p marta qo`lda ko`chirilgan, dunyoning hamma tillarida qayta-qayta nashr qilingan. Yevklidning bu asari 1482-1880 yillar orasida dunyo xalqlari tillarida 460 marta nashr qilindi. Shulardan 155 tasi lotin, 142 tasi ingliz, 48 tasi nemis, 38 tasi franso`z, 27 tasi italyan, 14 tasi gollandiya, 5 tasi rus, 2 tasi polyak, qolgan 27 tasi esa boshqa tillarga tarjima qilingan. Viii asr oxiri - ix asr boshlarida yevklidning "negizlar" kitobi birinchi marta yunon tilidan arab tiliga tarjima qilinadi.
YEVKLID “NEGIZLARI” - Yevklid negizlari — Yevklidning asosiy matematik asari. 13 kitobdan iborat boʻlgan. Yevkliddan keyin Gipsikl (mil. av. 2-asr) va miletlik Isidor (mil. av. 6-asr) Yevklid „Negizlari“ga XIV va XV kitoblarni qoʻshishgan; shuning uchun asar 15 kitobdan iborat ham deyiladi. Asarda Yevklid davrigacha boʻlgan yunon matematikasi bayon etiladi. Yevklid „Negizlari“da geom. deduktiv asosda, yaʼni aksiomatik usulda yoritiladi; birinchi jumla (tasdiq) lar isbotsiz qabul qilinib, qolgan hamma daʼvolar — teoremalar shu aksiomalardan xulosa tariqasida chiqariladi. Yevklid „Negizlari“ning 1-1U kitoblari planemetrik kitoblar boʻlib, asosan, hozirgi oʻrta maktab dasturiga kirgan planemetriya bayon etiladi. V—VI kitoblarida geometrik miqdorlar (kesmalar, yuzalar) ning nisbatlari nazariyasi bayon etiladi. Bunda Yevdoks Knidlikning nisbatlar nazariyasi asos qilib olingan. VII—IX kitoblar arifmetik kitoblar boʻlib, butun sonlarga asoslangan nazariy arifmetika bayon etiladi. X kitobda irratsionalliklar nazariyasi va tasnifi beriladi. XI—XIII va qoʻshimcha XIV-XV kitoblar stereometriya ga bagʻishlangan.
ERATOSFEN ERATOSFEN - Birinchi bo’lib yer meridiani yoyi uzunligini
hisoblagan. - Fanga “GEOGRAFIYA”, “KENGLIK”,
“UZUNLIK” tushunchalarini kiritgan. Xronologiya, astronomiya, tilshunoslik, falsafa va musiqa bilan ham shug’ullangan. ERATOSFEN KASHFIYOTLARI - Eng birinchi geografiya kitobi muallifi – Eratosfen..
- Eng birinchi geografik xarita –miloddan avvalgi III asrda yunon olimi Eratosfen tomonidan tomonidan tuzilgan. U tuzgan xaritada Janubiy Yevropa, Shimoliy Afrika va Osiyoning g`arbiy qismlari tasvirlangan. .
- U butun hayoti davomida deyarli Iskandariya kutubxonasida ishlagan. Ba'zi kishilarning fikriga ko'ra, u 80 yoshida ko'rini yo'qotgan va ochlikka yo'l qo'ygan. U armilyar sohaning yaratuvchisi, XVII asrdan hanuzgacha qo'llanilib kelinayotgan astronomik kuzatish vositasi. Bu sizning yashagan davringizda qanchalik qobiliyatli ekanligingizni ko'rsatishi mumkin. Aynan armillar sohasi tufayli u ekliptikaning moyilligini bilib oldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
