Yevropa Ittifoqining boshqaruv tuzilmasiga tavsif

Yevropa Ittifoqining integratsiya bosqichlarida tashkil topishi


Yevropa Ittifoqi bundan 26 yil muqaddam 1-noyabr kuni tuzilgan. Ikki jahon urushi oqibatida vayronaga aylangan, mustamlakalaridan birin-ketin ayrilgan Yevropa dunyoda birinchilikni AQSh va SSSRga berib qo‘ygan edi. Ammo ittifoq tuzilishi uning yana jiddiy xalqaro kuchga aylanishiga, ko‘p sohalarda ilg‘orlashiga olib keldi.

Yevropa qit’asidagi 28 davlatining iqtisodiy va siyosiy birlashmasi bo‘lgan Yevropa Ittifoqi 1993-yil 1-noyabrda kuchga kirgan Maastrixt shartnomasi asosida tuzilgan.
Tarixan Yevropa hududida, Yevropa Ittifoqi bilan taqqoslanadigan birlashgan davlat tuzilmalari mavjud bo‘lgan. Masalan, G‘arbiy Rim imperiyasi, Franklar davlati va Muqaddas Rim imperiyasi. So‘nggi ming yillikda Yevropa parchalanib ketdi. Yevropa Ittifoqini yaratish g‘oyasi birinchi marta AQSh mustaqilligi uchun urushdan keyin paydo bo‘lgan va Napoleon Bonapart tomonidan ilgari surilgan.
Yevropani birlashtirish g‘oyasi Ikkinchi jahon urushidan keyin yana avj oldi. Uning harakatlantiruvchi kuchlari quyidagilardan iborat edi:

• Yevropa xalqlari anglangan tinchlik zarurati;

  
  

• urush oqibatida vayron bo‘lgan iqtisodiyotni tiklash uchun G‘arbiy Yevropa mamlakatlari o‘rtasida iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish zaruriyati;

  
  

• AQSh va SSSR asosiy kuchga aylangan ikki qutbli dunyo tizimini shakllantirish. Shuningdek, mustamlakachilik tuzumining qulashi natijasida G‘arbiy Yevropa avvalgi siyosiy vaznini va ko‘plab bozorlarini yo‘qotgani.

  
  

Birlashgan Yevropa uchun urushdan keyingi harakatning boshlang‘ich nuqtasi Buyuk Britaniya davlat arbobi Uinston Cherchillning 1946-yil 19-sentabrda Syurix universitetida o‘qigan “Yevropa fojiasi” nutqi hisoblanadi. Unda Cherchill yevropaliklarni “milliy nizolarga”, birinchi navbatda, fransuz-nemis qarama-qarshiligiga chek qo‘yishga va qit’ada “Yevropa Qo‘shma Shtatlariga o‘xshash narsani” shakllantirishga chaqirdi.
1948-yil may oyida Gaagada Yevropa Kongressi bo‘lib o‘tdi. Unda Yevropaning 16 mamlakati vakillari, shuningdek, AQSh va Kanadadan kelgan kuzatuvchilar turli integratsiya rejalarini – federal davlat yaratishgacha bo‘lgan loyihalarni muhokama qildi. Kongressning real natijasi 1949-yil may oyida ish boshlagan Yevropa Kengashining tashkil etilishi edi. Dastlab u iqtisodiyot, ijtimoiy rivojlanish, madaniyat, qonunchilik, fan va texnika sohalarida hamkorlik qildi. Hozirda Yevropa Kengashining faoliyati inson huquqlarini ta’minlash va himoya qilishga qaratilgan.