Yevropa xalqlari etnologiyasi etnografik klassifikatsiyaga binoan to`rt guruhga bo’linadi

YEVROPA XALQLARI ETNOLOGIYASI

Etnografik klassifikatsiyaga binoan to`rt guruhga bo’linadi:

SHIMOLIY YEVROPА
SHARQIY YEVROPA
G`ARBIY YEVROPA
JANUBIY YEVROPA
Finlyandiya, Shvetsiya, Norvegiya, Daniya, Ispaniya
Polsha,Germaniya,Chexiya, Slovakiya, Vengriya, Ruminya, Bolgariya, Rossiya, Ukraina, Belorussiya, Albaniya
Polsha,Germaniya,Chexiya, Slovakiya, Vengriya, Ruminya, Bolgariya, Rossiya, Ukraina, Belorussiya, Albaniya
Portugaliya, Ispaniya, Italiya, Gretsiya, Givraltar, Malta, San-Marino

YEVROPANING TIL KLASSIFIKATSIYASI

• HIND-YEVROPA-SLAVYAN
• GERMAN
• ROMAN
• KELT

Butun yer yuzidagi quruqlikning 4,9 mln. kv.km. ( 4 foizi) ni egallagan Yevropada taxminan 600 million kishi yashaydi. Bu yerda xozirgi davrda 50 dan ortik katta-kich Insoniyat Janubiy Yevropa va uning urta kismini eng kadimgi davrlardan uzlashtira boshlagan. Keyingi asrlarda utkazilgan tadkikotlar shuni kursatdiki kupchilik Yevropa mamlakatlarida ilk paleolit davridan odamlar yashagan ik xalklar mavju
.Demak, xozirgi yevropaliklarning bevosita ajdodlari er.av. 30 ming yillar mukaddam paydo bo’lgan.
Xozirgi Yevropa xalklarining kupchiligi Xind - Yevropa – slavyan , german, roman va kelt tillarida gapiradigan slavyan til turkumiga Grabiy slavyanlardan chxlar, slovaklar, polyaklar va janubiy slavyanlardan serblar, bolgarlar, xorvatlar, slovenlar, chernogorlar, makedoniyaliklar va bosniylar kiradi. Roman til turkumiga janub va garbda yashovchi italyanlar, fransuzlar, vallonlar, ispanlar, portugallar, ruminlar kiradi. Kadimgi davrda keng tarkalgan kelt tilida gapiradigan elatlarning avlodi xozir fakat Irlandiyada, kisman Shotlandiyada, Angliya va Fransiyaning Bretan yarim orolida yashaydi. Keltlarning kup kismi Rim imperiyasi xukmronlik kilgan davrda roman tillari bilan aralashib, keyinchalik german kabilalari tarkalishi bilan german tiliga singib ketgan. German xalklariga nemislar, avstriyaliklar, gollandlar, flamandlar, shvedlar, norveglar, daniyaliklar, islandlar, inglizlar va kisman shveysariyaliklar kiradi. Xind-Yevropa tilarida greklar va albanlar xam gapiradi. Vengerlar yoki madyarlar, finnlar, soamlar va loparlar finno – ugor til oilasiga kiradi. Bolkon yarim orolida yashovchi turklar va gagauzlar esa turkiy tillarda gapiradilar. Fakat Malta orolida arab tili saklangan.

Nikoh to’ylarida va boshqa oilaviy urf-odatlarda ancha arxaik belgilarni xozirgacha uchratish mumkin. Kalin saklanmagan bo’lsada, kelinni olib qochish, uni “sotib olish” rasmi, qiz moli, kuyov sovg’asi kabi udumlar xali nikoh to’ylaridagi qadimgi urf-odatlar sifatida namoyon buladi. qiz yoshligidan mexnat qilib, o’zi sepini tayyorlashi ko’p xalklarda shart bo’lgan. Nikoh doimo ijtimoiy xarakterga ega bo’lgan oilaviy voqea xozir xam unda ko’pchilik ishtirok etadi, an'anaviy marosimlar, rasm-rusumlar bajariladi. Deyarli xamma yerda kelin-kuyovlar cherkovda nikoxlantirilsa-da, ammo nikoh to’yi asosan xalq an'analariga tayanadi.

• Nikoh to’ylarida va boshqa oilaviy urf-odatlarda ancha arxaik belgilarni xozirgacha uchratish mumkin. Kalin saklanmagan bo’lsada, kelinni olib qochish, uni “sotib olish” rasmi, qiz moli, kuyov sovg’asi kabi udumlar xali nikoh to’ylaridagi qadimgi urf-odatlar sifatida namoyon buladi. qiz yoshligidan mexnat qilib, o’zi sepini tayyorlashi ko’p xalklarda shart bo’lgan. Nikoh doimo ijtimoiy xarakterga ega bo’lgan oilaviy voqea xozir xam unda ko’pchilik ishtirok etadi, an'anaviy marosimlar, rasm-rusumlar bajariladi. Deyarli xamma yerda kelin-kuyovlar cherkovda nikoxlantirilsa-da, ammo nikoh to’yi asosan xalq an'analariga tayanadi.
• Keiyngi ikki ming yil davomida Yevropaning diniy urf-odatlari bir necha marta uzgargan. XX asrning boshlarida bu yerda maxalliy dinlar tarkalgan. Katta territoriyani egallagan Rim imperiyasida ancha rivojlangan politeystik diniy ibodatlar kirib kelgan. Imperiya chegarasida joylashgan "varvar" kabilalar orasida ibtidoiy dinlar tarkalgan

Eng taraqqiy qilgan yuksak madaniyatli Yevropa xalqlarida professional ijoddan xalq ijodini ajratish ancha qiyin. Chunki folklorda xam, muzika va tasviriy san'atda xam zo’r mahorat bilan yaratilgan xalq ijodi namunalari juda katta o’rinni egallaydi. Eng kadimgi ertaklar, qahramonlar haqida eposlar badiiy jihatdan professional yozuvchi va shoirlar tomonidan qaytadan ishlab chiqilgan. Aka-ukalar Grimm, Gofman, Andersen, Selpa Lagerlef, Oskar Uayld va boshkalarning ertaklari, xatto Gomerning “Iliada" ”va “Odessiya”si, o’rta asrlardagi “Nibeluneglar to’g’risida ashula”, “Gudring to’g’risida ashula”, skandinavlarning saglari, Karelofin eposi “Kalevala” kabi xalq dostonlari aslida badiiylashtirilgan asarlardir. Tarixiy voqealar bilan bog’lik lirik-epik ashulalar ancha keyin paydo bo’lgan,ammo juda keng tarqalgan. Xozirgacha yetib kelgan oilaviy marosimlarda aytiladigan ashulalar, sevgi kuylari xam eng qadimiy folklor namunalaridir.