Yevropaning iqlimi va ichki suvlari
Download 51.5 Kb.
|
1 2
Bog'liq1350805535 19037
Ichki suvlari.
Yevropa ichki suvlari asosan Atlantika xavzasiga kiruvchi daryolardan iborat. Yevropa xududining relyefining notekisligi va parchalanganligi xududida tarqalgan daryolar xavzalarining kichikligi va kattaligiga sabab bo`ladi. Yevropa ichki suvlariga juda boy. Bunga asosiy sabab xududda yog`inni ko`p yog`ishi va ko`plab xududlarda qoplama jinslarni juda ham yupqa ekanligi sabab bo`ladi. Yevropa daryolarini suv rejimi va vodiy marfologiyasiga ko`ra bir necha tiplarga bo`linadi. Fenoskandiya daryolari 3 ga asosiy tipga bo`linadi. 1. Norvegiya tipi. Bu daryolar sho`x, tez, qisqa va fordlarda sharshara hosil qilib oqadi. Ular asosan muzlik va tog`dagi qorlarda hamda muz va qor suvlaridan to`yib bahor va yozda to`yinib oqadi. 2. Sharqiy Skandinaviya daryolari. Daryo vodiylari va havzalari uncha yaxshi tarkib topmagan, yosh, to`rtlamchi davr muzliklari izlari yaqqol ko`rinadi. Daryolarda sharshara, ostonalar va tezoqar joylar ko`p uchraydi. Bu daryolarga Glomma, Dal-Elven va Tornio-Yoki daryolari misol bo`ladi. 3. Finlandiya tipi. Bu tipdagi daryolar bir muncha keng, o`zanlari uncha yaxshi rivojlanmagan. Mo`tadil iqlim mintaqaning janubiy qismi daryolari ham suv rejimi vodiylarining morfologik xususiyatlariga ko`ra alohida tiplarga bo`linadi. Bu daryolarning 1-tipi Atlantika soxili daryolari bo`lib, ularga Penza, Severn, Quyi Sena daryolari misol bo`ladi. Ular bug`lanish darajasining kamligidan juda sersuv daryolardir. Ikki mo`tadil iqlim daryolari yil davomida bir tekisda oqadi. Germaniya-Polsha tekisligi sharqining o`tkinchi iqlimi tipidagi daryolar Odra tipidagi daryolarni hosil qiladi. Ularni suv rejimi bir hilda emas. Ular yomg`ir va qor suvlaridan to`yinadi. Bu daryolarga Visla va Odra misol bo`ladi. Ular asosan yomg`ir va qor suvlaridan to`yinib qishda muzlaydi. Bahorda to`planib qolgan qorlarning erishi natijasida juda ham to`lib oqadi. Dunaybo`yi tekisliklari daryolari rejimi yuqoridagi daryolarga o`xshaydi. Ular aralash to`yinadi. O`rtacha balandlikdagi gersin tog`lari daryolari ikki marta to`lib oqadi va ikki marta suvi kamayadi. Daryolar ancha sersuv va tez oqadi. Ularning vodiylari nisbatan chuqur va tor, nishabligi yuqori bo`ladi. Bu daryolarga Dunay, Elba, Odra, Luara yuqori oqimlari qiradi. Alp tipidagi daryolarning muz va doimiy qorlardan iborat katta suv zahirasi mavjud. Ularga Yuqori Reyn, Dunayning alp tog`laridan boshlanuvchi irmoqlari, Rona, Po daryolarining ba`zi irmoqlari kiradi. O`rtadengizbo`yi daryolari rejimi asosan yomg`ir bilan bog`liq. Qishda to`lib oqadi, yozga kelib bug`lanishning ortishi natijasida ba`zi daryolar butunlay qurib qoladi. Ularga Ebro, Tibr va Bolqon yarimorolining ba`zi daryolari kiradi. Yevropaning yirik daryosi Dunaydir. U Murakkab tipdagi daryolarga mansubdir. Dunayning yuqori qismi ancha sersuv ava yozda to`lib oqadi. O`rta dunay pastekisligida Tisa daryosini qo`shib oladi. Shuningdek u o`zining ilon izi yunalishi buylab Vag, Drava, Sava, Shimoliy va Janubiy Morava kabi irmoqlarning qo`shib oladi. Bu irmoqlarning ko`pi qorlardan to`yinganligi uchun bahorda to`lib oqadi. Avgust, oktabr oylarida suvi kamayadi. Quyi Dunay- tipik tekislik daryosi bo`lib, sekin oqadi, qayiri bir oz boqoqlashgan, dengizga yaqinlashgan sari tarmoqlanib delta hosil qiladi. Yevropa juda ko`llarga boy. Asosiy ko`llar Venerin 5546 km, chayma - 1800 km, Jeneva 586 km, Bodin - 538 km. Yevropada to`rtlamchi davri muz bosim davri qator ko`llarni hosil qilishga sabab bo`lgan. Ularning orasida Morena tektonik ko`lidir. Foydalanishga tavsiya etiladigan adabiyotlar Yermakov Y.G. i dr. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vesshaya shkola, 1988. Ryabchikov A.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vesshaya shkola, 1988. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: Izdatelstvo Moskovskogo Universiteta, 1988. Ryabchikov A.M. Dunyo qit’alari tabiiy geografiyasi, Toshkent, 1968. Vlasova T.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. Tom I-II, M: Prosveo‘yeniye, 1976. Vlasova T.M. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi. I-II tom.Toshkent, 1985. Leontyev O.K. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. М: 1982. Ensiklopeditseskiy slovar geograficheskix terminov. M: 1968. www.ziyonet.net Download 51.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
1 2
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling