Yo`ldаshev Asqarali Yakubovich soliqlar va soliqqa tortish

2-§. Yer solig`i stavkalari va yer solig`idan jismoniy shaxslar uchun imtiyozlar 
Yer solig`i stavkalari har yili yangi yil uchun O`zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi 2003-yildan boshlab yer solig`i 
stavkasi 1.2 koeffitsiyent bilan indeksatsiya qilingan. 
Qishloq xo`jaligi yerlarining sifati yer uchastkasi mulkdori, yer egasi yoki 
erdan foydalanuvchining aybi bilan yomonlashgan (boniteti pasayib ketgan) 
taqdirda, yer solig`i yerning sifatida yomonlashuviga qadar belgi-langan stavkalar 
bo`yicha undiriladi. 
Shahar va shahar kuryoonlarining ma'muriy chegaralarida joylashgan qishloq 
xo`jaligi ahamiyatiga molik yerlar uchun yer solig`i qishloq xo`jaligi yerlariga 
belgilangan stavkalarning ikki baravari miqdorida undiriladi. 
Jismoniy shaxslar yer solig`i bo`yicha imtiyozga egaligi yoki ega emasligidan 
qafi nazar, maydoni davlat hokimiyati organlari tomonidan ajratilganidan ko`p 
bo`lgan yer uchastkalari uchun ycr solig`ining 1.5 oshuvchi koeffitsiyenti bilan 
to`laydilar. 
Yer uchastkasining joylashishiga qarab qishloq joylari uchun yer solig`i 
stavkasiga quyidagi koeffitsiyentlar qo`llaniladi: 
- Toshkent shaxri atrofida 20 km radiusda - 1,3; 
- Qoraqalpog`iston Respublikasi, viloyatlar markazlari 15 km radiusda 1,2; 
 
106

---

- Tumanlar markazidan 10 km radiusda - 1,15; 
- Boshqa shaharlar 5 km radiusda - 1,10. 
Agar yerlar O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining davlat 
hokimiyati organlarining qaroriga muvofiq ijaraga olingan bo`ladi, jismoniy 
shaxslar yer solig`i o`rniga ijara xaqi to`laydilar 
Ijara haqi taraflarning kelushuvi asosida belgilanadi, lekin bu haq qonun 
hujjatlarida belgilangan yer solig`ining bir stavkasidan kam va uch stavkasidan 
ko`p bulmasligi, yerlardan qishloq xo`jalik ehtiyqjlari uchun foydalanganda esa - 
bir stavka miqdorida bo`lishi lozim. Dehqon xo`ja-liklaridan undiriladigan yer 
solig`ini hisoblab chiqarish chogida yer solig`i stavkalariga yer sifatiga bog`liq 
holda quyidagi koeffitsiyentlar qo`llaniladi: 
- tuproq boniteti 40 ballgacha bo`ladi - 0,75; 
- tuproq boniteti 41 balldan 70 balgacha bo`ladi - 1,0; 
- tuproq boniteti 70 balldan ortiq bo`ladi - 1,25; 
- jismoniy shaxslarga tadbirkorlik maqsadida foydalanilayotgan yerlar uchun 
soliq stavkasi yuridik shaxslarga belgilangan stavkada qo`llaniladi. 
Yer solig`idan imtiyozlar ikki guruhga bo`linadi: 
1. Jismoniy shaxslarning soliq solinmaydigan yer uchastkalari; 
2.Yer solig`i to`lashdan to`liq ozod etilgan jismoniy shaxslar. 
Soliq solinmaydigan yer uchastkalariga quyidagilar kiradi: 
1. Yakka tartibda uy - joy qurish va shaxsiy yordamchi xo`jalik yuritish uchun 
qonun hujjatlarida belgilangan me'yorlar doirasida berilgan yerlar, yer berilgan 
paytdan boshlab ikki yil muddatga. 
2. Yangi o`zlashtirilayotgan yerlar va meliorativ holatni yaxshilash ishlari olib 
borilayotgan sug`oriladigan yerlar-loyihada nazarda tutilgan muddatga lekin ishlar, 
boshlangandan e'tiboran besh yilgacha. 
3. Yangi tut ko`chati o`tkazilgan yer uchastkalari qator oralaridan qishloq 
xo`jaligi ekinlarini ekish uchun foydalanishdan qafiy nazar uch yil muddatga. Shu 
munosabat bilan bahorda o`tkazilgan tut ko`chatlari egallagan yerlar soliq 
tulashdan uch yilga ozod etiladi, bunga ko`chat 
o`tkazilgan yil ham kiradi. Ko`zda o`tkazilgan ko`chatlar o`tkazilgan yildan 
keyingi yildan boshlab uch yilga soliq to`lashdan ozod etiladi. Soliq kodeksining 
101-moddasida soliqdan ozod etilgan boshqa yerlar bor. Ammo ular jismoniy 
shaxsga tegishli ekanligi aytilmagan. 
Agaryerlar o`z o`rnida foydalanilmasa imtiyoz yo`qoladi. Yer ko-deksining 
55-moddasiga ko`ra qishloq xo`jaligi kooperativ a'zolariga, muassasalar va 
tashkilotlar xodimlariga, shu tashkilotlar yerlaridan dehqon xo`jaligi yuritish uchun 
sug`oriladigan yerlardan 0,35 ga. gacha, lalmikor yerlardan 0,5 gacha, 
yaylovlardan 1 ga. gacha me'yorlarda yer ajratib be-riladi. Bu faqat qishloq 
joylarida yashovchi dehqon xo`jaliklariga beriladi. 
Yer kodeksining 27-moddasiga binoan shahar va ko`rg`onlarda 
yashovchilarga yakka tartibda uy-joy qurish uchun 0,06 ga yer ajratilib beriladi. 
Yer solig`idan to`liq ozod etiladigan jismoniy shaxslarga quyidagilar kiradi: 
1. Yaylov chorvachiligining cho`ponlari, yilgiboqarlari, mexanizator-lari, 
vrachlari va texniklari, boshqa mutaxassislari va ishchilari. 
 
107

---

2. «O'zbekiston Qahramoni», Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni 
unvonlariga sazovor bo`lganlar, uchala darajali Shuhrat ordeni bilan 
taqdirlanganlar, 941-1945-yilaridagi urush nogironlari va qatnash-chilari. 
3. Xizmatni Afg`oniston Respublikasida va jangovor harakatlar olib borilgan 
boshqa mamlakatlarda vaqtincha bo`lgan qo`shinlarning cheklan-gan kontingenti 
tarkibida o`tgan harbiy xizmatchilar hamda o`quv va sinov yig`inlariga chaqirilgan 
harbiy xizmatga majburlar. 
4. Haqiqiy muddatli harbiy xizmatga chaqirilgan harbiy xizmat-chilarning 
oilalari - xizmat muddatiga. 
5. I va II guruh nogironlari. 
6. Yolg`iz pensionerlar; ularga bir o`zi yoki voyaga yetmagan bolalari yoki 
nogiron bola bilan birga alohida uy, kvartira yoki yotokxonada yashaydigan 
pensionerlar kiradi. 
7. Boquvchisini yo`qotgan ko`p bolali oilalar; bularga ota- onadan biri yoki 
ikkalasi vafot etgan va oilada 16 yoshga yetmagan besh nafar va undan ko`p 
bolalari bo`lgan oilalar kiradi. 
8. Konsentratsion lagerlarning sobiq yosh tutqinlari, Chernobil AES dagi 
falokat oqibatlarini tugatishda ishtirok etgan shaxslar; 
9. Ko`chirib keltirilgan fuqarolar kelib joylashgan yer uchastkalari bo`yicha - 
yer uchastkalari berilgan vaqtdan e'tiboran besh yilgacha. 
10. Ilgari shaxsiy pensiya tayinlangan shaxslar. 
Ushbu imtiyozlar yakka tartibda uy joy ko`rish va shaxsiy yordamchi xo`jalik 
yuritish uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan me'yorlar doirasida yer 
uchastkalari berilgan jismoniy shaxslarga nisbatan tatbiq etiladi. Me'yordan 
ortiqcha yer maydonlariga ega bo`lganlar shu qismidan yer solig`ini 1,5 oshuvchi 
koeffitsiyent bilan to`laydlar. Imtiyoz huquqi yer solig`ini to`lashdan ozod etilgan 
shaxslar yashaydigan va birgalikda xo`jalik yuritadigan butun oilaga tatbiq etiladi.