Yo’ldoshev A. Mg’T-17/1 guruhi 1 Mavzu. Ekologiya huquqipredmeti, metodi, tizimi va manbalari

Ekologik munosabatlar obyekti

Yer, yer qa'ri, suv, atmosfera havosi, ozon qatlami, yer osti kosmik maydoni, o'rmonlar, o'simlik va hayvonot dunyosi, maxsus muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar va tabiiy hududlar, milliy ekologik tarmoq, biosfera rezervatlari, tipik va noyob tabiiy landshaftlar, iqlim, tabiiy ekologik tizimlar, tabiatdan foydalanish huquqi ekologik munosabatlar ob'ektlari hisoblanadi.

Ushbu ob'ektlarning bir qismi (er, er osti, suv, atmosfera havosi, ozon qatlami, er osti kosmik maydoni, o'simlik va hayvonot dunyosi) tabiiy muhitning tarkibiy qismlari, boshqalari — tabiiy ob'ektlar yoki komplekslar (o'rmonlar, ayniqsa himoyalangan tabiiy hududlar, iqlim).
Tabiiy muhitning tarkibiy qismlari tabiatning ajralmas qismi bo'lib, tabiiy resurs qonunchiligida mustahkamlangan va tabiiy muhitning tarkibiy qismining jismoniy holatini, sifatini, joylashuvini belgilovchi barqaror tabiiy xususiyatlarga ega bo'lib, bir komponentni boshqasidan ajratishga imkon beradi.
Ob'ektlar, ekologik huquqiy munosabatlar javob berishi kerak bo'lgan huquqiy mezonlar: a) tabiiy kelib chiqishi; b) atrof-muhit bilan tabiiy aloqalar.
Iqtisodiy faoliyatga jalb qilingan tabiiy muhitning tarkibiy qismlari tabiiy resurslar, ya'ni foydali xossalari ishlab chiqarish mahsulotlari, iste'mol tovarlari, energiya manbalari va iste'mol qiymatiga ega bo'lgan moddalar sifatida qaraladi. Tabiiy muhitning tarkibiy qismlarini tabiiy resurslarga bo'lish sizga komponent ichida turlar yoki toifalarni ajratish va ulardan maqsadli foydalanishni amalga oshirish imkonini beradi.
Tabiiy xususiyatlarini saqlab qolgan tabiiy muhitning tarkibiy qismlari tabiiy ob'ektga birlashtiriladi — tabiiy ekologik tizim yoki tabiiy kompleks — geografik va boshqa tegishli xususiyatlar bilan birlashtirilgan funktsional va tabiiy ravishda bog'liq tabiiy ob'ektlar.
Tabiiy-antropogen ob'ekt-iqtisodiy va boshqa faoliyat natijasida o'zgargan tabiiy ob'ekt va (yoki) tabiiy ob'ektning xususiyatlariga ega bo'lgan va dam olish va himoya qiymatiga ega bo'lgan shaxs tomonidan yaratilgan ob'ekt.
Tabiiy muhit-tabiiy muhit, tabiiy va tabiiy-antropogen ob'ektlarning tarkibiy qismlari.
Atrof-muhit-tabiiy muhit, tabiiy va tabiiy-antropogen ob'ektlar, shuningdek antropogen ob'ektlarning tarkibiy qismlari.

3. 
   Ekologik huquq tizimi;
   

Ekologik huquq tizimi-atrof-muhit qonunchiligiga muvofiq muayyan ketma-ketlikda joylashgan ekologik huquq institutlarining jamiyati. Ekologik huquq instituti-bu o'xshash ijtimoiy munosabatlarning tor doirasini tartibga soluvchi ekologik va huquqiy me'yorlar to'plami.

Tabiat-jamiyat tizimida o`zaro munosabatlarni tartibga solishda bir tomondan qonun, farmon, qaror, nizom kabi me'yoriy hujjatlar, ikkinchi tomondan, ushbu qonun hujjatlarini qo`llanilishiga yordam berish va davomiyligini ta'minlashda ekologik normativ, standart va yo`riqnomalar kabi minglab me'yoriy-texnik ahamiyatdagi hujjatlar qo`llaniladi. Ekologiya huquqining manbalari boshqa huquq sohalari manbalari chambarchas bog`liq bo`lib, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish tamoyillari, usullari, qoidalarini qo`llashda umumiylikka egadir. Lekin shuning bilan bir qatorda o`ziga xos xususiyatlarga ham ega bo`lib, boshqa huquq sohalari qonunchilik hujjatlari mazmun-mohiyatidan farq qiladi. Ular muhim ahamiyatga ega bo`lib, birinchidan, ekologiya sohasida ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda tabiiy qonuniyatlar ustuvorligini e'tirof etadi, ikkinchidan, atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishda jamiyat-davlatning mavjud barcha vosita va tadbirlaridan foydalanadi. Ekologik qonunchilik hujjatlari birinchidan, tabiatning ustuvor qonunlarini jamiyat-davlat qonunchilik hujjatlari bilan mujassamlantiradi, ikkinchidan, tabiatni muhofaza qilish va ulardan foydalanishning huquqiy holatini belgilash va kafolatlashda boshqa huquq sohalari ya'ni konstitutsiyaviy huquq, ma'muriy huquq, mehnat huquqi, moliya huquqi, qishloq xo`jalik huquqi kabilarining qonunchilik hujjatlarini ekologik masalalarni hal qilishga yo`naltiradi. Demak, ekologiya huquqining manbalari atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, aholining ekologik xavfsizligini ta'minlash bilan bog`liq jarayonlarda paydo bo`ladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladigan qonunchilik hujjatlari tizimida iboratdir. Ekologik qonunchilik hujjatlari murakkab tizimga ega bo`lib, o`z mazmunmohiyatiga ko`ra biz ularni o`rganishni oson bo`lishi uchun uch asosiy qismga bo`lib o`rganamiz: Ekologiya huquqining konstitutsiyaviy asoslari; Ekologiya sohasidagi O`zbekiston Respublikasining qonunlari tizimi; Ekologiya sohasidagi qonunosti me'yoriy hujjatlar tizimi.

4. 
   
   

Yo’ldoshev A. MG’T-17/1 guruhi