Yonish jarayoning turlarini va yonishda yuzaga keladigan fizik-kimyoviy jarayonlarni o’rganish mundarija

Issiqikdan va majburiy alangalanish.
Yonish va gazlashtirish reaksiyalarida issiqlikdan alngalanish asosiy rolni bajaradi. Uning tabiati quyidagi misolda ko’rinadi.
V xajmli idishda R bosim ostida, xarorati idish devorining xarorati T0 ga teng bo’lgan gaz-xavo aralashmasi joylashgan. Gaz va oksidlovchi modda orasida kechadigan kimyoviy reaktsiya natijasida aralashma xarorati o’sadi va T ga teng buladi. Arrenus qonuniga asosan reaksiyaga kirishayotgan aralashma xaroratining o’sishi reaksiya tezligini kattalashtiradi va u quyidagiga teng bo’ladi:

Issiqlik ajralib chiqish tezligi bunda

bu yerda Q-reaksiyaning issiqlik effekti.

Tenglamadan ko’rinadiki, qi.ajr-ning T ga bog’liqligi xuddi W ning T ga bog’liqligi singari eksponensial xarakterga ega.
Reaksiya natijasida ajrab chiqqan issiqlikning bir qismi aralashmani istishga sarflanadi, bir qismi esa idish devorlari orqali yo’qotiladi.
Idish devorlari orqali yo’qotilayotgan issiqlik miqdori quyidagi ifodadan aniqlanadi.

bu yerda α-issiqlik almashinish koeffitsienti. S-gaz-xavo aralashmasi solingan idishning sirti, T-reaktsiyaga kirishayotgan aralashmaning o’rtacha xarorati, T0 – atrof-muxit xaroratiga teng boshlang’ich xarorati. (84) tenglamasi qi.ajr-ning T ga chizikli bog’lik ekanligini ko’rsatadi.
Yonuvchi aralashmaning alangalanish xaroratini aniqlash.
Gaz-xavo aralashmasidagi alangalanish yoki o’tish jarayonlari, turg’unlashish jarayoni singari issiqlik rejimiga bog’liq.
Agar issiqlik ajrab chiqishi issiqlik berilishdan ustun bo’lsa, ortiqcha issiqlik reaksiyani rivojlantirishga sarflanadi. Natijada jarayon o’z-o’zidan tezlashadi va alngalanish yoki portlashga olib keladi. Agar issiqlik berilish issiqlik ajrab chiqishidan ko’p bo’lsa, alangalanish bo’lmaydi.
Aralashma xaroratining o’sishi jarayon 1 nuqtaga yetib kelguncha davom etadi, chunki ushbu nuqtadan o’ng tomonda issikliqning olinishi issiqlik ajrab chiqishdan ko’ra ko’proq bo’ladi. Agar biror sababga ko’ra aralashma xaddan tashqari qizib ketsa va jarayon 1 nuqtadan o’ng tomonga o’tib ketsa, unda issiqlikning noqobul balansi xisobiga aralashma T0 xaroratgacha soviydi va jarayon 1-inchi nuqtaga, ya’ni issiqlikning olinishi va issiqlikning ajrab chiqishi o’zaro teng bo’lgan xolatga o’tadi.
Aralashma xarorati T2 xaroratidan yuqori bo’lsa, jarayon 2 nuqtadan o’ng tomonda bo’ladi. Issiqlik ajrab chiqishining issiqlik olinishiga nisbatan istiqbolli ko’payishi jarayonning alangalanishiga olib keladi. Agar aralashma xarorati T2 dan past bo’lsa, issiqlik olish issiqlik ajrab chiqishiga nisbatan katta bo’ladi. Shuning uchun jarayon 2nuqtaga qaytib kelmasdan chap tomonga egri chiziqlar kesishgan pastki nuqtaga intiladi. Demak, yuqori xaroratlar doirasida yotgan issiqlik chiziqlarinin kesishgan nuqtasi, noturg’un xolatini xarakterlaydi. Bu xolat deyarli amalga oshirib bo’lmaydigin xolat xisolanadi.
Atrof muxit xaroratini ko’paytirib issiqlik olish chizig’ini issiqlik ajrab chiqishi bilan uchrashish nuqtasi 3 paydo bo’ladigan xolatgacha surish mumkin.
Issiqlik olish va issiqlik ajrab chiqishi tenglamalarini birgalikda yechish orqali T0 uchun quyidagi ifodaga ega bo’lish mumkin:

yoki

bu yerda DT-gaz xavo aralashmasining T0 dan alangalanishgacha qizdirish kattaligi.
Agar qizdirish kattaligi TMajburiy alangalanish.
Yonuvchan aralashma xaroratini butun xajmi bo’yicha asta-sekinlik bilan alangalanish xaroratigacha ko’tarib, siquv yordamida yondirilishi ichki yonuv dvigatellarda keng qo’llaniladi.
Bu usul bilan bir qatorda, texnikada yana bir usul–majburiy alangalanish xaroratigacha ko’tarib, siquv yordamida yondirilishi ichki yonuv dvigatellarida keng qo’llaniladi.
Bu usul bilan bir qatorda, texnikada yana bir usul-majburiy alangalanish yoki yondirilish xam keng tarqalgan. Bu usulni amalga oshirish uchun xajmning biror qismida yuqori xaroratli manba joylashtiriladi. Keyinchalik alanga ma’lum tezlik bilan butun xajmga tarqaladi.