Yoritish tizimlarini rostlash

Adaptiv (o’z-o’zidan mоslashuvchi) abtlar o’zgaruvchan ish sharоitlariga avtоmatik ravishda mоslashadilar. bunda rоstlagichdоimо rоstlanuvchi parametrni o’ta aniq miqdоrini avtоmatik ravishda o’zi tоpadi. bundayo’z-o’zidan mоslashuvchi sistemalarda qo’l bilan rоstlash mexanizmi o’rniga ekstremal rejimni istab tоpadigan mexanizm o’rnatiladi. bоshqa xоllarda ular оddiy abtlardan farqqilmaydi. avtоmatik bоshkarish tizimlari chiziqli va nоchiziqli bo’ladi.
Chiziqli tizimlarda barcha zvenоlar оddiychiziqli diferentsial tenglamalar bilan ifоdalanadi.
Nоchiziqli tizimlarda zvenоlar tizimini bir yoki bir necha tashkil etuvchilari nоchiziqli tenglamalar bilan ifоdalanadi. bundaysistemani ta’siri chiziqli diferentsial tenglamalar bilan ifоdalana оlmaydi.
Nazariyjixatdan o’ta mutanоsib chizikli bоglanishli element mavjudemas. Lekin amalda tizimdagi mavjud nоchiziqliklarni ularni axamiyatsizligidan xisоbga оlmasa xam bo’ladi. Yana xaqiqiy ish sharоitidan kelib chiqib ularni chiziqli bоglanishlar bilan almashtirish mumkin (linearizatsiyaqilish), ayniqsa rоstlanuvchi kattalikni muvоzanat xоlatidan nisbatan оzchetga chiqishida.
Linearizatsiya usulini uzluksiz avtоmatik bоshqarish tizimlari uchungina qo’llash mumkin bo’ladi. Bunday tizimlarni qo’llash qurilmani ish unumdоrligini оrtishiga, maxsulоt sifatini yaxshilashga, mexnat sarfini kamaytirishga, ishlab chiqarish madaniyatini o’sishiga xizmat qiladi.
TXK-I o'tkazilayotganda nisbatan ko'proq uchraydigan nosozlik-faralarning noto'g'ri o'rnatilganligidir. Bu mahkamlanadigan elementlarni bo'shab qolishi, avtomobilning og'irlik markazini o'zgarishi va uning osmasini elastik qismlarini deformatsiyalanishi sababli yuzaga keladi. Faralarni rostlash tegishli chiziqlar bilan belgilangan ekran yoki maxsus optik asboblar yordamida amalga oshiriladi. Ekran yordamida rostlanganda amerika yorug’lik taqsimlash tizimidagi faralar uzoqni yoritish yorug'lik dastasi bo'yicha, yevropa yorug’lik taqsimlash tizimdagi faralar yaqinni yoritish yorug’lik dastasi bo'yicha-rostlanadi. Yoritish va yorug’lik darakchtlari tizimidagi uchraydigan nosozliklar 5.1-jadvalda keltirilgan.
Yorug’lik va yorug’lik darakchilari tizimi asboblarining asosiy nosozliklari

Nosozlikni yuzaga kelish sabablari	Bartaraf qilish usullari
Hamma yoritish asboblari va yorug’lik darakchilari ishlamayapti
Almashlab ulagich nosoz	Almashlab ulagichni almashtirish
O’tkazgichlardagi uzilish, saqlagichni kuyishi, kontaktlarni oksidlanishi, “massa”ga qisqa tutashuv	Uzilish joyini aniqlash va tiklash, saqlagichni almashtirish, kontaktlarni tozalash,qisqa tutashuvni bartaraf qilish
Bosh yoritish farasining lampasi yonmayapti
Lampaning cho’g’lanish tolasi kuygan	Lampani almashtirish
Patron yoki sokolni oksidlsnishi	Patron va sokolni tozalash
Lampa xira yonmoqda yoki to’la cho’g’lanish bilan yonmayapti
Kuchlanish belgilangan qiymat darajasida rostlanmayapti	Bortdagi kuchlanishni rostlash yoki nosoz kuchlanish rostlagichni almashtirish
Porlagan volframo’tishi natijasida lampa kolbasi qirayib ketgan	Lampani almashtirish
Patronda kuchlanishni me’yordan ortiq darajada pasayishi	Patronni oksidlangan qismlarini tozalash
Dvigatel ishlab turganda yorug’lik asboblarni pirpirashi yoki barqaror ishlamasligi
Patron bilan lampa orasida katta tirqish borligi yoki o’tkazgich uchliklarini bo’shab qolgani	Patronni almashtirish, o’tkazgich uchliklarini qattiqroq mahkamlash
Avtomobilning tebranishi natijasida yuzaga keladigan va dam-badam sodir bo’ladigan “massa” ga qisqa tutashub	Qisqa tutashuvni aniqlash va bartaraf qilish
Yo’lning yoritilganligi qoniqarsiz
Fara qaytargichidagi alyumini qoplamaning qisman ko’chishi yoki namlanish natijasida xiralashishi	Faraning optik elementini almashtirish
Tarqatgichning ifloslanganligi	Ifloslangan tarqatgichni yuvish
Faraning noto’g’ri rostlanganligi	Farani ekran yoki regloskop yordamida qayta rostlash
Yaxshi mahkamlanmagan optik elementning vibratsiyalanishi	Optik elementni mahkamlash
Burilish ko’rsatgichi ishlamayapti
Burilish ko’rsatgichining lampasi kuygan	Lampani almashtirish
Burilish ko’rsatgichning uzgich-relesi shikaslangan	Uzgich-relesini ta’mirlash yoki almashtirish
Buralish ko’rsatgichining almashlab ulagich shikastlangan	Nosoz almashlab ulagichni ta’mirlash yoki almashtirish

Xulosa
Yoritish asboblarining tavsifnomalarini yomonlashuvi yo'l-transport hodisalarini oshishiga, avtomobillarnung tashish samaradorligini kamayishiga olib keladi v a natijadabu jamiyatga sezilarn darajada ma'naviy va moddiy zarar keitirishi mumkin. Avtomobil transporti xavfsiz harakatlanishini va samarali ishlashini ta'minlash uchun Davlat standarti tomonidan qabul qilingan me'yoriy hujjatlarga ko'ra, yoritish va yorug’’lik xabarchilari tizimiga kundalik xizmat ko'rsatish (KXK), TXK-I va TXK-2 da bajariladigan ishlar hajmi, ularning davriyligi belgilangan.
Adabiyotlar
1. G’. Maxmudav, D. Hoshimov “Avtomobil elektr va electron jihozlari” Toshkent-2003.
2. X. Mamatov “Avtomobillar” Toshkent “O’zbekiston”-1995.
3. Y. I. Borovskix, Y. V. Buralev “Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash” Toshkent “Talqin” 2005.
4. S. Qodirov, E. Nikitin “Avtomobil va traktor dvigatellari” Toshkent “O’qituvchi” 1992.
5. J.R. Qulmuhammedov, E. karimov “Avtochilangar” Toshkent “Fan” 2003