Yosh fiziologiyasi va gigiyena

5-mavzu.TAYANCH-HARAKAT APPARATINING YOSH XUSUSIYATLARI VA GIGIYENASI
Topshiriqlar
Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 105-128 betlar).
1-kichik mavzu⁵: Suyaklarning tuzilishi va rivojlanishi
1.Rasmdagi suyaklarni nomlang.

1 2 3 4 5 6

2.Quyidagi suyaklarga misol keltiring.

Naysimon suyaklar	Uzun
	Kalta
G‘ovak suyaklar	Uzun
	Kalta
	Sessamasimon
Yassi suyaklar
Aralash suyaklar

3.Rasmda skeletning qaysi qismi ifodalangan? Bo‘limlari va qismlarini nomlang.

1 2 3 4

4.Qo‘l suyaklarini qismlarga bo‘ling va raqamlarni nomlang.

1 2 3 4 5 6 7 8

5.Oyoq suyaklarini qismlarga bo‘ling va raqamlarni nomlang.

1 2 3 4 5 6 7

6.Bosh suyaklari qanday qismlarga bo‘linadi?

1 2 3 4 5 6 7 8 9

7.Quyidagi savollarga javob bering.

Qanday suyak hujayralarini bilasiz?
1)Suyakning kimyoviy tarkibi nimalardan iborat?
2)Periost nima?
3)Raxit qanday kasallik?
4)Eng yirik naysimon suyak qaysi?
5)Tik yurish tufayli qaysi suyaklar o‘zgargan?
6)Kollagen qanday modda?
7)Kamar suyaklariga qaysi suyaklar kiradi?
8)Bo‘g‘im nima?
9)Bo‘g‘im turlarini ayting.
10)Bo‘g‘im tuzilishi.
11)Suyaklarning birikish turlariga misol keltiring.
8. Liqildoqlar soni va joylashuvini yozing.

9.”Suyaklanish jarayoni” jadvalini to‘ldiring.

Yoshi	Suyaklar
15-16
16-20
17-25
20-25

10.Rasmda qaysi suyak berilgan? Raqamlarni nomlang.

11. So‘ralgan raqamlarni yozing.

Odam tanasidagi umumiy suyaklar soni______________
Juft suyaklar soni_________________
Toq suyaklar soni_________________
Umurtqa pog‘onasi uzunligi_________
Panja suyaklari soni________________
Barmoq suyaklari soni______________
O‘sish necha yoshgacha davom etadi?_________
Necha yoshda bo‘y deyarli o‘zgarmaydi?_______
Suyakdagi mineral moddalarning 60% ini qaysi modda tashkil etadi?______
Suyakdagi mineral moddalarning 5,9% ini qaysi modda tashkil etadi?______
1 yoshli bolaning bo‘y uzunligi_________________
Bosh suyagi necha yoshda tez o‘sadi?____________________
Bosh suyagi soni_________________
Necha yoshda bolaning bo‘yiga o‘sishi tezlashadi?_______________
2-kichik mavzu⁶.Muskullarning tuzilishi

1. Rasmdan foydalanib muskul qismlarini yoriting.

2. Muskul turlarini aniqlang va ta’rif bering.

1-rasm 2-rasm 3-rasm

3.Quyidagi atamalarga ta`rif bering.

Motoneyron
Nerv-muskul harakat birligi
Fassiya
Sinovial suyuqlik
Axill payi
Kontraktura

4.Orqa muskullarini nomlang.

5.“Muskul guruxlari” jadvalini to‘ldiring.

Muskul turi	Joylashgan muskullar	Vazifasi
Bosh muskullari
Bo‘yin muskullari
Gavda muskullari
Qo‘l muskullari
Oyoq muskullari

6.Qad-qomat turlarini ta’riflang.

Normal qad-qomat
Kifoz
Skolioz
Lordoz
Egilgan qad-qomat

7.Muskul charchashi sabablari:

1) ________________________________________
2) ________________________________________
3) ________________________________________
8.Yassioyoqlik belgilari
9.Yetishmagan so‘zlarni to‘ldiring.

Ichak devori ________________________muskullardan iborat.

Yurak muskuli tuzilishiga ko‘ra __________________ga, vazifasiga ko‘ra____________________________ga o‘xshaydi.
Muskul 3 xil bo‘ladi, ularga_____________________________kiradi.
Ichki organlar pardasini__________________________________tashkil etadi.
Muskul ishi_______________________________________ga bo‘linadi.
Muskul ish bajarganda hosil bo‘lgan energiya_________________ uchun sarflanadi.
Elkaning oldingi qismida _____________, orqa qismida______________ muskul joylashgan.
Elkaning 2 boshli muskuli qisqarganda_______________, 3 boshli muskuli qisqarganda __________________________.
Muskullarning qisqarib, bo‘shasha olmay qolishi___________deyiladi.
Yassioyoqlik natijasida___________________________vazifasi buziladi.
Bola yoshligidan_______________________________yotishi lozim.
qismlarida joylashgan.
10.To‘g‘ri javobni belgilang.

Dinamik ishni belgilang.

a) o‘tirish
b) gapirish
c) turish
d) yotish

Qiziqchilarda qaysi muskullar rivojlangan?

a) tishsimon
b) narvonsimon
c) deltasimon
d) mimika
Tirsakni bukish va yozish harakatlari qaysi muskullarga bog‘liq?
a) 2 va 3 boshli
b) 3 va 4 boshli
c) tiklovchi muskul
d) so‘rg‘ichsimon muskul
Qaysi belgilar yassioyoqlikka xos emas?
a) boldirda og‘riq
b) lapanglab yurush
c) umurtqa pog‘onasining egrilanishi
d) bir yelka past, 2-si baland bo‘lishi
(manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T.,2013 y.105-128 betlar).

6-mavzu.OVQAT HAZM QILISH TIZIMINING YOSH XUSUSIYATLARI VA OVQATLANISH GIGIYENASI
Topshiriqlar
Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 129-140 betlar).

1-kichik mavzu⁷: Hazm qilish a’zolari fiziologiyasi
1.Ovqat hazm qilish organlarini belgilang.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

1.Quyidagi jarayonlarni yoriting.

Fizik o‘zgarish qanday amalga oshadi?
Kimyoviy o‘zgarish nima?
Basov tajribasini yozing.
Pavlov tajribasining afzalliklari
“Kichik me’da” nima maqsadda hosil qilingan?

1.Tish qismlarini belgilang.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4.Tish kasalliklarini ajrating va tagiga chizing: pielonefrit, pulpit, nevrit, nekroz, plevrit, gastrit, nevroz, karies, enterit, kolit, polimielit, singa.

5.Sut tishlari va doimiy tishlarning formulasi va umumiy sonini yozing.

Suttishi	____________________
Doimiy tish	____________________

6.Quyidagi jadvalni to‘ldiring.

№	Organ	Ferment	Gormon	Ovqatning saqlanish vaqti
1	Og‘iz bo‘shlig‘i
2	Oshqozon
3	12 barmoqli ichak
4	Ingichka ichak
5	Yo‘g‘on ichak

7.Rasmda qaysi organ berilgan? Raqamlarni nomlang.

1 2 3 4 5 6 7

8.Vorsinka joylashuvi va raqamlarini aniqlang.

1 2 3 4 5 6

9.Rasmda qaysi organ ifodalangan? Tuzilishi, hujayrasining nomlanishi va vazifalarini yozing.

10.Savollarga javob yozing.

Qanday so‘lak bezlarini bilasiz?
Til qismlarini yozing
Langergans orolchasi qayerda joylashgan?
Me’da osti bezi qanday qismlardan tashkil topgan?
Nima uchun aralash bez deyiladi?
Me’da ostidan qanday gormonlar ajraladi?
Me’da ostidan qanday fermentlar ajraladi?
Nima uchun yoz kunlarida ishtaha pasayadi?

11. Rasmda qanday tajriba ifodalangan? Izoh bering.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________