Yosh fiziologiyasi va gigiyena

MA’RUZA MASHG‘ULOTLARI ASOSIDA MUSTAQIL BAJARILADIGAN TOPSHIRIQLAR
1-mavzu.Kirish. “Yosh fiziologiyasi va gigiyena” fanining vazifasi, mazmuni, ahamiyati va tarixi
Topshiriqlar
Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 5-16 betlar).
1- kichik mavzu¹:Yosh fiziologiyasi va gigiyenaning rivojlanish tarixi
“Yosh fiziologiyasi va gigiyena” fanining maqsadini yoriting.

«Yosh fiziologiyasi va gigiyena» fanining maqsadi	«Yosh fiziologiyasi va gigiyena» fanining vazifalari

Topshiriq. “Yosh fiziologiyasi va gigiyena” fanining tekshirish metodlarini ko‘rsating.

Tekshirish metodlari	Mazkur metodlar yordamida hal etiladigan muammolar

TO‘QIMA, ORGAN, ORGANLAR SISTEMASI
1.Quyidagi savollarga javob bering.
To‘qima nima?________________________________________________
To‘qima necha xil bo‘ladi?______________________________________
Qaysi to‘qima regeneratsiya xususiyatiga ega?_______________________
___________________________________________________________
Qaysi to‘qima ichki organlarning shilliq qavatini tashkil qiladi?
__________________________________________________________
Neyrogliya nima?______________________________________________
Organ nima?__________________________________________________
Organizm qanday organlar sistemasidan iborat?_______________________
_________________________________________________________
Tashqi muhit haqida Sechenov fikri______________________________
_________________________________________________________
_____________________________________________________________

2.Rasmda berilgan to‘qima turlarini ta’riflang.

a)	b)
c)	d)

3.Rasmda qaysi biriktiruvchi to‘qima berilgan? Raqamlarni nomlang.

1 2 3 4 5

1 –
2 –

3 –
4 –
5 –
4. Rasmda suyakning qaysi qismi ifodalangan? Vazifasi nimadan iborat?

5. Raqamlarni qo‘ying.
Skelet muskuli tolasining uzunligi ____________
Silliq muskul tolasi uzunligi_________________
Neyron uzunligi______________
Mikroskop qachon kashf etilgan?_____________
Somatik hujayra yadrosidagi xromasoma soni_______________
Yosh fiziologiyasi va gigiyenaning rivojlanish tarixi

Buyuk mutafakkirlar va olimlar	Fandagi ma’lumotlari
Gippokrat (miloddan avvalgi460–375)
Galen (miloddan avvalgi 134–211)
AbuBakr ibn Axaviy Buxoriy
AbuNosirMuhammadForobiy
Ismoil Jurjoniy (1080–1141)
Abu Bakr ar-Roziy (865–925)
Abu Aliibn Sino (980–1037)
S.Gele XVII – XVIII asrlarda
I.M.Sechenov 1862-yili
A.A.Leontev1976-yilda
Erisman (1842–1915)

Mavzu:O‘sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari. Organizm va muhit

Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 16-44 betlar).

O‘sish nima?	Rivojlanish nima?

Topshiriq. Quyidagi atamalarning izohlarini keltiring.


Quyidagi savollarga javob bering.

1. 
   Organizmga muhitning ta’sirini izohlang.
   
2. 
   O‘sish va rivojlanish qonuniyatlarini yozing.
   
3. 
   Organizmga kompyuter va uyali telefonlarning ta’sirini tushuntiring.
   
4. 
   Organizmga tashqi muhit ta’sirlarini izohlang.
   

2-mavzu. NERV SISTEMASINING YOSH XUSUSIYATLARI
Topshiriqlar
Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 44-58 betlar).

1- kichik mavzu²: Bosh miyaning tuzilishi

1. Savollarga javob bering

2. Pavlov fikriga ko‘ra nerv sistemasining funksiyasi__________________
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Bajaradigan vazifasiga ko‘ra nerv sistemasi necha xil bo‘ladi? _________________________________________________________________

2-kichik mavzu: Orqa miyaning tuzilishi

1.Orqa miya qismlarini nomlang.

	1 2 3 4 5 6
	1 2 3 4 5 6

2. Quyidagi savollarga javob bering.

Refleks nima?______________________________________________________
Refleks turlari______________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
Orqa miya qayerda joylashgan?________________________________________
Neyron nima?______________________________________________________
Gipotalamus qayerda joylashgan?______________________________________
Bosh miya qanday qismlarga bo‘linadi?_________________________________
__________________________________________________________________
Miya ko‘prigi qayerda joylashgan?______________________________________
Miyachaning tuzilishi qanday?__________________________________________
3. Refleks yoyi hosil qiluvchi organ va hujayralarni nomlang.

4. Refleks yoyiga ishtirok etuvchi organlarni ketma-ketlikda yozing.

5. To‘g‘ri fikrni belgilang.

1)Neyron o‘simtalari kulrang moddani tashkil etadi.

2)Refleks yoyi tarkibiga 2 xil neyron kiradi.
3)Nerv to‘qimasi neyron va neyrogliyadan iborat.
4)Orqa miya pereferik nerv sistema hisoblanadi.
5)Orqa miya reflektorlik va o‘rkazuvchanlik vazifasini bajaradi.
6)Uzunchoq miyaning ichki qismi kulrang moddadan iborat.
7)Bosh miya po‘stlog‘ida ko‘plab pushta va egatchalar bor.
8)Bosh miya po‘stloq qismi oq moddadan tashkil topgan.
9)Neyron aksonining tugagan joyi retseptor hisoblanadi.
10)Orqa miya miya qutisida joylashgan.
11)Shartsiz refleks hayot davomida orttiriladi.
12)Somatik nerv sistemasi skelet muskullari va sezgi organlari ishini boshqaradi.
13)Orqa miya tepasida oraliq miya joylashgan.
14)Po‘stloq osti markazlari oqimtir yadro va targ‘il tana hisoblanadi.
15)To‘rt tepalik o‘rta miyada joylashgan.

6. Sinaps tuzilishi va ishlash prinsipini tushuntiring.

7.Jadvalni to‘ldiring.

№	Miya qismlari	Reflektorlik funksiyasi
1	Orqa miya
2	Uzunchoq miya
3	Miya ko‘prigi
4	O‘rta miya
5	Oraliq miya: Thalamus
	Gipotalamus
6	Miyacha

8.Bosh miya qismlarini belgilang.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

9.Raqamlarni toping.

Orqa miyadan chiquvchi nerv tolalari soni_______________
Bosh miyadan chiquvchi nerv tolalari soni_______________
Orqa miya uzunligi______________
Orqa miya segmentlari___________
Orqa miya og‘irligi______________
Orqa miyadagi nerv hujayralari soni___________
Bosh miya ogirligi_____________
Bosh miya nerv hujayralari soni_____________
Bosh miya po‘stlog‘i qalinligi_______________
Bosh miya po‘stlog‘i umumiy sathi___________________
Uzunchoq miya og‘irligi______________
Miyacha og‘irligi_____________

10.“Nerv sistemasining organlarga ta’siri” jadvalini to‘ldiring.

Organ	simpatik	parasimpatik

11.Bosh miya po‘stloq qavati hujayralarini yozing.

1)__________________________________
2)__________________________________
3)__________________________________
4)__________________________________
5)__________________________________
6)__________________________________

12.Kasallik belgilarini davom ettiring va tashxis qo‘ying.

Qo‘l-oyoq beixtiyor qimirlaydi ___________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Asosan sportchilarda uchraydi, nafas olish qiyinlashadi________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ko‘pincha bolalarda uchraydi, orqa miya segmentlari zararlanadi________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bosh og‘riydi, harorat ko‘tariladi, ko‘ngil aynib qayt qiladi______________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
Yuzga niqob tortgandek bo‘lib qoladi____________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Uchlik nervi yallig‘lanishi_______________________________________
Bosh miya to‘qimasining yallig‘lanishi_____________________________
O‘tirg‘ich nervining yallig‘lanishi_________________________________
Harakatlantiruvchi nerv tolasining yallig‘lanishi_______________________
Sezuvchi nerv tolasining yallig‘lanishi______________________________

13.Bosh miya yarimsharlarida joylashgan markazlarni yozing.

O‘ng yarimshar	Chap yarimshar

(manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyena, o‘quv qo‘llanma. T.,2013 y.16-44 betlar).

Topshiriqlar
Mavzuni diqqat bilan o‘qib chiqing va konspektlashtiring (manba: Aripova S.X., Shaxmurova G.A. Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi, o‘quv qo‘llanma. T., 2013 y. 59-66 betlar).