Yuqori haroratda boradigan jarayonlar reja: Ishlab chiqarishda yuqori haroratdan foydalanish. Hozirgi zamon sanoat pechlari

Sanoat pechlarining klassifikatsiyasi

T/r	Pech turi	Nomi	Ishlatilishiga ba`zi misollar
1	Shaxta	Domna Vagranka Rangli metallurgiya pechlari Ohaktosh pechlari Ichidan isitadigan yarim kokslash pechlari Gazogeneratorlar Uzluksiz ishlaydigan quritish pechlari (VIS-42 DK)	Cho`yan eritish Cho`yan eritish Mis, qo`zg`oshin va nikelli rudalarni eritish Karbonatlarning parchalanishi (dissotsiatsiya) Ko`mir va torfni yarim kokslash Qattiq yoqilg`ilarni gaz holiga keltirish Konditer sanoatida kakaoni quritish
2	Tokchali	Mexanik pechlar	Kolchedan, oltingugurtli rudalarni, konsentrat va tuzlarni kuydirish
3	Qattiq materiallarni kukunlab kuydiruvchi	Kukunsimon kuydirish pechlari Quritish pechlari	Kolchedan, rangli metallar, ruda va konsentratlarni kuydirish Materiallarni quritish
4	Qaynovchi qavatli	Kuydirish pechlari Yarim kokslash pechlari Regeneratorlar Quritish pechlari Kreking pechlari Gazogeneratorlar	Rudalarni kuydirish Kolchedan va rangli metal, torf, slanetsni yarim kokslash Katalizator sathidagi uglevodorodli birikmalarni kuydirish Donador materiallarni quritish Inert, donador issiqlik tashuvchi qatlamda gudron va neft qoldiqlarini parchalash Piroliz va gazga aylantirish
5	Barabanli aylanuvchi	Sement olish pechlari Pishirish pechlari Ferrit pechlari Kuydirish pechlari Quritish pechlari	Sement klinkeri minerallarini hosil qilish Giltuproq va silikat materiallar va silikatlarning hosil bo`lishi Natriy ferrit olish Kolchedan, loy, magnezit, dolomitlar kuydirish Rudalar, minerallar, tuz, shakar va boshqa birikmalarni quritish
6	Tunnelli	Pishirish pechlari Piroliz pechlari Suyuqlantirish pechlari Quritish pechlari	O`tga chidamli, kulolchilik mahsulotlarini pishirish Slanetsni yarim kokslash, yog`ochni piroliz qilish Oltingugurtli rudalarni suyuqlantirish Kulolchilik mahsulotlarni quritish
7	Kamerali	Sopol buyumlarni pishirish pechlari Shisha buyumlarni pishirish pechlari Halqasimon pechlar Mufel pechlar Retortalar Kokslash va yarim kokslash pechlari Quritish pechlari Non pishirish pechlari PXS-25 FTL-2 VNIIXP-P-57 (FTL-20)	Kulolchilik va o`tga chidamli buyumlarni pishirish Shisha pishirish G`isht va boshqa kulolchilik buyumlarni pishirish Xlorid kislota, natriy sulfat olish Magneziya tuzlarni parchalash, yog`ochni yarim kokslash va quruq haydash Qattiq yoqilg`ilarni kokslash va yarim kokslash Kulolchilik, o`tga chidamli mahsulotlar va tuzlarni quritish Non pishirish
8	Vannali	Alangali regeneratorli pechlar (Martin pechi) Konvertorlar Tigel pechlar	Marten usulida po`lat, rangli metallar eritish, shisha eritish, shisha pishirish Po`lat, rangli metallar eritish va qayta eritish Cho`yanni qayta eritish, rangli metallarni termik ishlash
		Rafinatsiya pechlari	Rangli metallarni tozalash
9	Trubkali	Piroliz pechlari	Neft va neft mahsulotlarini haydash, krekinglash, toshko`mir smolasini haydash, sirka angidrid olish, uglevodorodlar pirolizi
10	Elektrik	Elektr yoyli bilvosita qizdiruvchi (ochiq yoy bilan) Elektr yoyli bevosita qizdiruvchi (yopiq yoy bilan) Bilvosita qizdiriladigan qarshilik pechlari Bevosita qizdiriladigan qarshilik pechlari Kombinatsiyalashgan pechlar Vakuumli yoy pechlar Elektr shlak pechi Induksion pechlar	Rangli metallarni eritish va tozalash Sifatli po`lat eritish, ferroqotishmalar olish, metan va boshqa uglevodorodlarni krekinglash Kalsiy karbidni azotlashda, kremniy karbid va kvars shishasini olishda Sun`iy grafit, uglerod sulfid, sianidlar olishda Karbidlar olishda, fosforni haydashda, metallarni udalar va konsentrlardan ajratib olishda, Eritmalari alyuminiy oksid, karnallit, elektrokorundlarni elektroliz qilishda Yuqori sifatli po`latlarni suyuqlnatirib olishda Metall va qotishmalarni qayta eritib, yuqori sifatli po`lat olish, kvars shishasini pishirish

Ish unumi yuqori bo`lgan pechlarda bu koeffitsiyent past bo`lishi kerak, masalan, domna pechlar uchun u 0,65…0,85 ni tashkil etadi.

Shaxta pechlarining keng tarqalgan turlaridan biri domna pechining kesimi sxemasi quyidagi rasmda keltirilgan.
Tokchali pechlar – bevosita qizdirilgan pechlar turiga kirib, issiqlik ekzotermik reaksiya natijasida kuydirilayotgan materialdan ajralib chiqadi. Tokchali mexanik pechlar hozirgi vaqtda keng tarqalgan bo`lib, u asosan, rudalarni kuydirishda ishlatiladi. Shunday pechlardan birining sxemasi 4-rasmda keltirilgan. Bu pechlarda materiallar pech ichiga ustma-ust joylashtirilgan tokchalarda kuydiriladi va undagi eshkaktaroq yordamida yuqoridagi tokchadan pastga tomon siljitiladi. Bunday pechlardan eng ko`p qo`llaniladigan VXZ (Voskresensk kimyo zavodi) pechi bo`lib, uning balandligi 8 metr va diametric 5 metrli po`lat silindr 5 dan iborat. Pechning ichki tomoni o`tga chidamli g`isht bilan ishlangan (futerovka qilingan). Pechning ichki qismida o`tga chidamli g`ishtdan ishlangan 8 ta olovdon bor. Ruda yuqoridan maxsus bunker orqali pechga tushiriladi va maxsus uskunalar yordamida pastga qarab (tokchalar orqali) harakatlantiriladi, pastdan esa havo puflab turiladi. Ruda barcha tokchalar orqali aylanib o`tib to`la quyadi.
VXZ pechining intensivligi sutkasiga I<sup>1</sup><sub>VXZ</sub>=250 kg-1 m<sup>2</sup> yoki I<sup>1</sup><sub>VXZ</sub>=200 kg-1 m<sup>2</sup> sutka. Bitta pech bir sutkada 35 tonna kolchedanni kuydira oladi. Bunda hosil bo`layotgan gazlar aralashmasida 8…10% SO₂ va kuyundida esa 2% S bo`ladi.
VXZ pechlari ancha murakkab tuzilganligi uchun ulardan foydalanish qimmatga tushadi. Shuning uchun hozirgi vaqtda boshqa tipdagi pechlardan ko`proq foydalaniladi.
Kukun (chang) simon materialni kuydirish pechlari – bunda foydalangan (kukun holiga qadar) material (masalan, kolchedan) havo bilan birga forsunka 3 orqali qizdirilgan pechga kiritiladi (5-rasm). Material havo oqimi ta`sirida yuqoriga ko`tarilib, u yerda yangi havo bilan to`qnashadi, so`ngra kuyundi pastga tushadi. Kuyundi pech bunkeridan chiqarib olinadi, hosil bo`lgan gaz aralashmasi esa pechning yon tomonidagi shtutseri orqali chiqib ketadi.
Bu pechlarning tuzilishi mexanik pechlarga nisbatan ancha oddiy va ularning intensivligi ham 3-4 marta ko`p, bunda hosil bo`layotgan issiqlik bug` qozonlarida ishlatiladi.
Kukunsimon materialni kuydirish pechlarning kamchiligi shundaki, ular mexanik pechlarga nisbatan chidamsiz, hosil bo`layotgan gaz tarkibida chang ko`p bo`ladi.
Qaynayotgan qavatda kuydirish pechlari (6-rasm). Bunday pechlar ishlab chiqarishda endi qo`llanila boshlandi. Kuydirish materiali (kolchedan) uzluksiz ravishda pech to`riga uzatib turiladi, havo esa to`r ostidan ventilyator yordamida puflanadi. Havo to`r teshikchalari orasidan katta tezlik bilan o`tib, kolchedanni yuqoriga ko`taradi va uni aralashtiradi, bunda kolchedan xuddi qaynayotgandek bo`ladi (shuning uchun ham bu jarayon qaynovchi qavatda kuydirish deyiladi).
Kolchedan to`r bo`ylab harakat qilishi davrida kuyadi. Bunday pechlarning intensivligi mexanik pechlarnikidan 10 marta ko`p, hosil bo`layotgan gazlar aralashmasida 15…16%, nazariy hisoblashlarga ko`ra esa 16-17% SO<sub>2</sub> bor, pechning ishini avtomatlashtirish mumkin, hosil bo`layotgan issiqlikdan tegishli maqsadlarda foydalaniladi, lekin gazlar arashmasida chang juda ko`p bo`ladi.
Hozir sutkasida 100-200 tonna kolchedan kuydira oladigan shunday pechlar qurilmoqda.