Yurak qon tomir tizimi. Puls ya`ni nabzning hosil bo`lishi, uning sodda va murakkab sifatlari to`g`risida

Yurakni davolashning umumiy qoidalari
Tomirlardan qon olib bushatishga kelsak, biz u bilan davolashga kirishganimizda tozalovchi boshqa tadbirlar bilan kushib qilishga extiyoj sezmaymiz, balki bizga ko`proq. lozim bo`ladigan narsa unday bushatishni xaddan tashqari qo`llab, kasalning quvvatini tushirib yubormaslik va agar quvvat ozgina susayib yurakning sovuq yoki issiq. mizoji sababli kuchsizlanganda uni ko`t aruvchi narsalar bilan kuchaytirish lozimdir.
Bu fakatgina qon olishgagina tegishli emas, balki qon olishda garchi qattiqrok extiyot k.ilinsa ham , boshqa hamma bushatish tadbirlariga ham tegishlidir.
Qon olishdan boshqa tadbirlarni ishlatishga extiyoj kolmasligining sababi qon olishning yurakka borib tushadigan dori bilan bulmasligidadir; shu bilan birga yurakda bo`ladigan tolikishlarning ko`pi qon va bugdan bo`lib, tomirdan qon olish har ikkalasining ham zararini kaytaradi.
Agar to`liq lik qondan bo`lsa, ung boslikdan, bugdan bo`lsa, sul boslikdan qon olinadi.
Dorilar bilan bo`ladigan bushatishlarga kelsak, bunda yuqorida aytilgan tadbirga boshqa tadbirlarni ham kushish kerak, chunki bushatuvchi dorilarning ko`pi badanga karama-qarshi bo`lganidan, ularni yurak dorilari bilan birgalashtirish kerak, yurak dorilari esa uz xossalari bilan yurakka quvvat buyuradigan dorilardir.
Yurak xiltini bushatishda ishlatiladigai dorilarga yurakka munosib bo`lgan taryoqlik va bodzaxrlik dorilar aralashtiriladi. Usha dorilarning ko`pi, xatto juda ko`pchiligi, boshqa tomondan ham foyda etkazadi: ular bushatuvchi dorilarni yurakka O`t kazadi va yurakdan boshqaga O`t ishdan kaytaradi.
Yurak mizojini almashtirishda sovuq, yo issiq, yo ho`l, yoki quruq mizojga almashtirish tadbiri ishlatiladi. Sovuq mizojni almashtirmokchi bo`lsak, issiqlik dorilarni yurak issiqlik dorilari bilan aralashtirib ishlatamiz; shu bilan birga shu dorilarning yurak xiltini qattiq kuzgatib yubormasligi kuzda to`tiladi, aks holda xilt yurak tanasini yel yoki shish paydo qiluvchi modda va boshqa narsalar bilan tortishtiradi.
Issiq mizojni almashtirmokchi bo`lsak, sovutuvchidorilarni ishlatish bilan chegaralanmaymiz. Chunki yurakning yaratilishiga sabab bo`lgan modda, ya`ni yurakka qo`yiladigan ruh moddasi issiq modda bo`lib, uning issiqligi badanga zararli haroratdan boshqa bo`lgan tugma haroratdir.
Yurak mizojining issiqda aynib buzilishi sababli shu ruh moddasida kamayish, tarkalish, to`t unsimon bo`lish va xiralanish paydo bo`ladi; shu paytda yurak tanasiga uzining issiqligi bilan, tugrirogi issiqlik birgalashib kyeluvchi aloHid a xususiyati bilan tugma issiqlikni kuchaytiruvchi issiq dorilar bilan aralashmagan biror sundiruvchi dori borib tushavyersa, u tarmok, ya`ni yurak tanasiga foyda qilsa ham aslga, ya`ni ruhga zarar qilishi mumkin.