‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

XV B O B . Q A Y N A S H
54-§. Qaynash jarayoni
Q a y n as h ja ra y o n i te x n ik ad a keng ta rq a lg a n . Bug' q o zo n larid a, 
bugMantiruvchi apparatlarda, sovutgich qurilm alarda qaynash jarayoni 
doimiy ravishda ro ‘y beradi.
Qaynash jarayonini qattiq jism sirtida va suyuqlik hajmida kuzatishimiz 
mum kin. K o'proq qattiq jism sirtidagi qaynash keng tarqalgan. Qaynash 
jarayoni issiqlik berish bilan bog'langan. Shuning uchun qaynashda issiqlik 
beruvchanlik ko'proq qiziqish uyg‘otadi. Qaynash jarayonining mexanizmi 
konvektiv issiqlik almashinish m exanizm idan chegara qatlam jarayonlari 
bilan ajralib turadi. Bug
1
pufakchalari chegara qatlam ni turbulizatsiya 
holatiga keltiradi. Qaynash jarayoni hosil b o ‘lish shartlari quyidagicha: 
suyuqlik t o ‘yinish haroratidan yuqori haroratgacha qizigan b o ‘lishi va 
issiqlik almashinish yuzasida bug‘lanish markazlari (B M ) b o lis h i kerak. 
BM ga yuza g ‘adir-budirligi, havo pufakchalari, chang zarrachalari misol 
b o ‘la oladi.
Agar (49-rasm) qattiq jism yuzasidagi issiqlik alm ashinishida bug‘ 
pufakchasini ko‘radigan b o ‘lsak, issiqlik bug‘ pufakchasining oyoqchasidan 
(Q,), chegara qatlam dan (Q 2) va yuqoriga k o ‘tarilish yadrosidan (Q 3) 
olinishi m um kin. Bug‘lanish markazida joylashgan bu g
4
pufakchasiga 
bug‘ pufakchasi ichidagi bosim kuchi (R,) va atrofdagi suyuqlik bosim 
kuchi (R) t a ’sir etadi. Bu kuchlarning tenglilik shartlari Laplas tenglamasi 
bilan yoziladi:
49-rasm
129
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bunda о — sirt taranglik kuchi;
Rkr — kritik radius — pufakchaning yuzaga kelishidagi minim al radius.
2
Agar AP> p 
bo'lsa, bug‘ pufakchasi kattalashadi.
2(7
AP< „ 
b o ‘lsa, bug
4
pufakchasi qaytadan suvga aylanadi.
л , . „
^
•A
t
(234)
bunda T t — t o ‘yinish harorati, K;
T s — suyuqlik harorati, K;
ps — suyuqlik zichligi, k g / m 3; 
r — bug‘lanish issiqligi, [kJ/kg].
Bizga m a ’lumki, pufakchalarni qattiq jism sirtida paydo b o ‘lishi, 
ularning kattalashishi, jism sirtidan ajralishi, yuqoriga harakat qilishi 
suyuqlik va qattiq jism sirtining haroratiga h am da ajralish diametriga 
(daj) bog‘liq.
Katta b o ‘layotgan yoki boshqacha qilib aytganda o ‘sayotgan b u g ‘ 
pufakchasi diam etr b o ‘ylab o ‘sib ajralish diametriga (50-rasm) yetganda 
(daj) sirtdan ajralib, suyuqlik yuzasi b o ‘ylab yuqoriga k o ‘tariladi.
Ajralish diametri quyidagi ifoda yordamida hisoblanadi.
dajr
48-rasm
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

d . = 0,0208 
0
о
\ g ( P c - P o )
(235)
bunda 
0
— chekka burchak; 
g — erkin tushish tezlanishi; 
pb -- b u g ‘ning zichligi.
Chekka burchak 0 ortishi bilan qaynayotgan suv yuzasi yomonlashadi,
71
ajralish diametri kattalashadi. Agar 0 > — bo‘lsa, suyuqlik yuzasi hollanmaydi, 
pufakchalar kattalashadi va issiqlik suvga emas, balki bug‘ga beriladi.