‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

Nazorat savollari
/. 
Qaynash deb nimaga aytiladi?
2. Qaynash jarayoni necha turga b o ‘linadi?
3. Qaynash sodir bo ‘lishidagi shart-sharoitlarni aytib bering.
4. Bug Danish markazlarining hosil boTishi nimala/ga bog‘liq?
5. Bug ‘lanish nima?
6. Qaynash krizJslari to ‘g ‘risida gapirib bering.
139
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X VI B O B . IS S I Q L I K N I N G N U R L A N IS H O R Q A L I 
U Z A T IL IS H I 
5 8 -§ . Asosiy tushunchalar
Issiqlikning nurlanish orqali uzatilishi deb, jism ichki energiyasining 
elektromagnit t o ‘lqinlar orqali uzatilishiga aytiladi.
N urlanish t o ‘lqin uzunligi 
X
(m) yoki tebranish chastotasi v = s /
X, 
s_i bilan ifodalanadi, bu yerda s = 2,9979? 10
8
m / s — vakuum dagi 
elektromagnit t o ‘lqinlarning tarqalish tezligidir.
Q a ttiq va suyuq jism la rd a n u rla n ish spektri uzluksiz, g az la rd a 
selektivdir, ya’ni gazlar za ru r t o i q i n uzunligidagi n u rlar chiqaradi. 
N urlanish oqimi deb vaqt birligidagi nurlanish energiyasiga aytiladi:
SO
E =
(248)
CIT
E — nurlanish oqimi, [Vt];
8
Q — nurlanish energiyasi, [J];
t - vaqt, [s].
N urlanish oqimining jism yuzasiga nisbati sirtiy nurlanish deyiladi: 
5F
M = — : , V t / m 2. 
(249)
d r
T o ‘lqin uzunligi 
X =
0 ,4 - 10
-3
0,8 m m ga teng b o ‘lgan t o ‘lqinlar 
issiqlik nurlariga kiradi. Jismlar tizimi nurlanganda boshqa jismlarga har 
birining o ‘zlaridan qaytgan nurlari tushadi.
Jismga kelib tushgan nur yoki issiqlik shu jism da yutiladi (QA), qaytadi 
( Q r ), o ‘tib ketadi (Q D).
Q = Q
a
+ Q
r
+ Q
d
Q
a
A 
- yutish koeffitsienti;
Q
r
R =
-
qaytish koeffitsienti;
Q
d
D =
-
o ‘tish koeffitsienti.
N urlanish energiyasining issiqlik balansi A + R + D = l ga teng.
Agar A = l ; R = D = 0 b o ‘lsa, jism mutlaq qora, R = l , A = D = 0 b o ‘lsa,
140
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

jism mutlaq oq, D = l ; A = R = 0 b o ‘lsa, jism shaffofjism deyiladi. Tabiatda 
mutlaq oq, qora va shaffofjism boMmaydi.