‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

Nazorat savollari
1. Issiqlik uzatilishi hodisasi qanday hodisasi hisoblanadi?
2. Issiqlik о ‘tkazuvchanlik hodisasi sodir bo ‘lishining shart-sharoitlarini tushuntirib 
bering.
3. Bir qiymatli shartlarni ay ting?
4. Fure qonunini ayting.
5. Bir qatlamli yassi devorning issiqlik о ‘tkazuvchanligini tushuntirib bering.
6. Bir va ко ‘p qatlamli silindrik devorning issiqlik о ‘tkazuvchanligini tushuntirib 
bering.
7.
Devor sirtlaridagi haroratlarni aniqlang.
108
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X II B O B . K O N V E K T IV IS S I Q L I K A L M A S H IN U V I 
(I S S I Q L I K B E R IS H )
4 6 -§ . Umumiy tushunchalar
Konvektiv issiqlik almashuvi yoki 
issiqlik berish 
deb, qattiq jism bilan 
suyuqlik yoki gazlar orasidagi issiqlik almashuviga aytiladi. Konvektiv 
issiqlik almashuvi bir vaqtning o ‘zida ikki usul: konveksiya va issiqlik 
o ‘tkazuvchanlik y o ‘li bilan amalga oshiriladi. Bunda issiqlik tarqalishi 
harakatlanuvchi m uhitga (suyuqlik yoki gazga) uzluksiz b o g liq d ir.
Issiqlik berish jadalligi k o ‘p hollarda issiqlik tashuvchining issiqlik 
berish yuzasiga n isb a ta n h a ra k a t tezligiga b o g ‘liq b o ‘ladi. Issiqlik 
tashuvchining harakati erkin yoki majburiy b o lis h i m um kin.
Erkin harakatlanish yoki 
erkin konveksiya 
deganda tizim da suyuqlik 
yoki gazning tashqi jih atd an bir xil b o ‘lmagan massaviy kuchlar maydoni 
(gravitatsion, magnit, elektr yoki inersiya maydonlari kuchlari) t a ’siridagi 
harakati tushuniladi.
M ajburiy harakat yoki 
majburiy konveksiya 
tizim chegaralariga 
q o ‘yilgan tashqi yuza kuchlari yoki tizim ichidagi suyuqlikka quvilgan 
massaviy kuchlarning bir xil m aydoni; suyuqlikka tizim d a n tashqari 
berilgan kinetik energiya hisobiga yuzaga keluvchi harakat hisoblanadi.
Amaliyotda suyuqlik yoki gazlarda erkin konveksiya suyuqlikning issiq 
va sovuq zarrachalari zichliklarning farqi tufayli sodir b o i a d i.
Majburiy konveksiya esa tashqi ku ch —ventilator yoki nasos t a ’sirida 
sodir b o ‘ladi.
Suyuqlik oqishining tartibi konvektiv issiqlik a lm ashuvi yuzaga 
kelishining asosini tashkil etadi.
1884-yilda Reynolds o ‘z tajribalari asosida suyuqlik harakatining