‘z b e k is t n respublikasi oliy va ‘rta m a xsu s ta ’lim va zir lig I nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

G-
G 
1
 
2
 
j
4
f 
/> 
7 
в 
D 
ko
 
‘r
in
is
h
1
4
2
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1
4
3
-r
a
sm
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5
-v
a
r
ia
n
t
1
4
4
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1
4
5
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7
-v
a
r
ia
n
t
1
4
6
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1
4
7
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

14
8
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

14
9
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

15
0
-r
a
sm
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1
3
-v
a
r
ia
n
t
1
5
2
-r
as
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

'1
4
-v
ar
ia
n
t
1
5
3-
ras
m
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

H A V O T A Q S I M L A G I C H K R A N
I ' 
ko finish
Vazifa q ilib bcriladigan d c iulla r n o m i 
va illum ing malcriallari:
l- K o rp u s (C h o ‘yan). 
15-Qopqoq (C h o 'y a n ) 
I9-Slakan (P o ’la i). 
2()-Porslicn (Po'lal). 
21-Scdlo (P o 'la l).
A ko'rinish
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

S 1 Q G 1 C H K O L O N K A
V ii/i Hi qilib b e rila ili^m ilciallar n o m i va 
u la m in g m aicriallari:
I -Stoyka lC lio*van).
3-V int ( I V l a O .
5-Golovka (C h o ’yan).
10-Qo|4joq (C 'ho’y a n l.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

S A Q L A G I C H
k l a p a n
V azifa q ilib bcriladigan dctallar n o m i va ularning materiallari:
1 -Korpus (C h o 'y a n ). 2-Klapan (P o 'la t). 3-M axsusgavka (P o 'la t), 4-U stam agayka (P o 'la l). 5-Vtulka
(B ronza).
162-rasm
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4 ,
%
i 
h
Г
i
n
)_______ 4
.1 ko 'fin is h
6 -d e fa l 
B ko 'rin is h
4-deta!
B ko 'fin is h  
3-detal
S A Q L A G ld.'H K L A P A N
V a/ifa qilib licriladigan dctallar n om i va ularning maicriallari:
I-K orpiK (C h o 'y a n ). 2-Scdl0-()Tindit| ( I ’o 'la i). 3-K lapan ( Po'Uit). -I-Shpindcl ( I V I a t ) . 5-Viulka 
(P o ’h i h O-Usiama ^ayka (P o in t).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Y U Q O R I B O S IM V E N T IL I 
Vazifa qilib bcriladigan d c iallar n o m i va ularniiiy malcriallari:
I - (Corpus (Cho-yan). 2-Qopqoq (C h o 'y a n ). 3 - Y o n a liir u v d ii ( P o'lat). -J-Travcixi (C h o 'y a n ). 
> K Ia p a n korpusi (P o 'la t). 6 - K la p a n (P o 'laI).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сз
с£
О
н
Z3
Q
Z
о
U
-5 . i;
o
"a
i_
C
l
СЛ
CJ .2
*a 'С
C
r- o
cz
>»
сз ■
*—* 
C3
ад
E
Lu
'■a
i
ГЧ
Я 50
'С ..—
S.
c
JD i—
CsJ
JD
Cw
3
>»
o
'5* a
>
r“
o
й
r-
СЛ
*N
C3
C
—i
o
a.
>
t_
o
о
с сц
Р  
' 
^
^ J Z
^ сл
р  з
>. х 
п «
и in
* $ ь
с->
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2
8
-v
a
ri
a
n
t
СЗ
>
1
o
Z =
< b 
Q_ -5
<
C3
-J u 
Ьй тз
X «
u -2P 
O 5
o
CL
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m
KUZATISH КЛМ ERAS I
V azila qilib Ix-rihuligan d c iallar n om i 
va illum ing maicriallari:
l- K orp us (C h o 'y a n ). 2 -O opiioq (P o 'la i). 
3-Kuzatish naychasi (Shislia). 4-Оо|Хцн| 
(P o 'la i).
5-Uslama gayka (P o 'la i). (>-SlmilM'r(Po'lai).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Т р у б  У
p* *s
2
l ±
A
H
—
------ ---------
7
L-i
u
1
N.AOI \i i|( 11 Kl \ I ‘ \N
\ . i /
1
J. i ч 1111' 1 н' м 1. u 1
1
; м
111
k
-1
.
1
1J. 
11
n o m i \ .i n l.n u n i ; ' i m l i ' i i . ill . i n :
I k n ip u s ( < I
h
) \ ,
m i
) . 
O o |ii|n < | H I
io
'
n
.
h i
). ». S lip im K l ( l ' n l.ii >, I ( i . i \ k . i I I ’o 'I.M ). N l ‘ ч . ш м : \ i \ k . i
(Pnl.H)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

B E R K IT IS H Y E N T IL I
Va/il'a q ilib bc riludigjii ilciallar nom i v;i u la m in g m .itc m lh in
2-Korpus (C lu V y a n). 2-Q opqoq (C lio 'y a n ).
3- S h p iiid c l (Po'laO.-1-K.Iapan (P o 'la t).
A-A 
M S I п о з . 3 ,4 ,1 0
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

V a / i! ; i ( | il ib b c n h u liy a n il c l a l l a r n o m i v;i iil r ir n i m a la la lla r i:
I
-
Korpus K ‘ho4.ni). 2-Pn/ma (Po'lal). 
}
\ mi ( Po'lat),
I
Planka ( Po'ial). f> 
M ;i.\m is
shavba (Polal). 
7 S u i^ iv /h
(Po'lal).
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

KIRISH ......................................................................................................................3
I-M A S H G ‘ULO T
5
Mavzu: Grafik axborotlarni kom pyuterda bajarish mumkinligi to ‘g‘risida...5
1.1. A uto C AD 2000 ni yuklash ......................................................................... 6
1.2. Foydalanish interfeysi-stoli......................................................................... 10
II-M A S H G ‘U LO T
17
Mavzu: Ekranda kesm a chizish, uni vaziyatini o ‘zgartirish, unga rang, tur, 
y a’ni tus-qiyofa va y o ‘g ‘onlik berish buyruqlari va ulardan foydalanish 
algoritm lari.............................................................................................................. 17
2.1. Ekranda A utoC A D dasturida biror kesma chizish buyrug'i 
quyidagi 
algoritm asosida amalga o shiriladi.......................................................................17
2.2. Ekrandagi kesm ani yangi vaziyatga keltirish amali va undan foydalanish 
algoritmi quyidagicha b o 'la d i.............................................................................. 19
2.3. Kesmaga rang berish buyrug'i va undan foydalanish algoritmi quyidagicha 
b o 'la d i.......................................................................................................................19
2.4. Kesmani chiziq turlariga muvofiq chizish buyrug'i va undan foydalanish 
algoritmi quyidagicha b o 'la d i.............................................................................. 20
2.5. C hiziqni y o 'g'onlashtirish algoritmi buyrug'i va undan foydalanish 
algoritm i quyidagicha b o 'la d i.............................................................................. 21
III-M A S H G 'U L O
T
22
Mavzu: D ekart koordinatalar sistem asida nuqta koordinatalarini kiritish 
usullari....................................................................................................................... 22
3.1. N uqta koordinatalarini kiritishning abcolyut koordinatalar u s u li ...... 22
3.2. Nuqta koordinatalarini kiritishning nisbiy koordina-talar usuli.................23
3 .3 .N uqta koordinatalarini kiritishning qutb usuli...........................................24
3.4..Kesma uzunligini tezkor kiritish usuli......................................................... 25
IV -M A S H G 'U L O T
27
Mavzu: K om pyuterda ko‘p burchak va aylana chizish va aylana chizish 
buyruqlaridan foydalanib tutashm alar yasash.................................................. 27
4.1. K om pyuterda ko'pburchak chizish bo 'yrug'i va u ndan foydalanish 
algoritm i................................................................................................................... 27
4.2.K om pyuterda aylana chizish buyrug'i va undan foydalanish algaritmi va 
aylana chizish va kesish buvaiqlaridan foydalanib tutashm alar yasash .... 28
4 .3 .T u tash m alam i yasashda yum aloqlash ''С к р у гл е н и е ” b u y ru g 'id a n  
foydalanish m um kinligi va uning alg o ritm i.....................................................32
V -M A S H G 'U L O T
34
M avzu: C h iz m a n i ta x rir q ilis h n in g asosiv 
b u y riq la ri va u la rd a n  
foydalanish a lg o ritm la ri.......................................................................................34
5.1. ‘'C re p eT b ''-"0 'c h irish ” buyrug'i va undan foydalanish algoritm i........... 34
5.2."'KonnpoBaTb” -"Nusxa olish” buvmg'i va undan foydalanish algoritmi..... 34
5.3. “ MaccHB’‘- “C hizm ada bir xil elem entlarni ko'plab tasvirlash" buyrug'i
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va undan foydalanish algoritmi............................................................................ 35
5.4.“Зеркало”- “ К о ^ и ” buyrug'i va undan foydalanish algoritmi............... 39
5.5.“CaBHr”- “ Surish”.buyrug‘i va undan foydalanish algoritm i.................. 40
VI - M A S H G 'U L O T ........................................................................................ 42
Mavzu: Chizm ani taxrir qilishning asosiy buyruqlari va ulardan foydalanish
algoritm lari............................................................................................................. 42
6.1 .“ nepeM ecTM Tb” - “ K o ‘c h ir is h ” b u y ru g 'i va u n d a n fo y d a la n ish  
a lg o ritm i..................................................................................................................42
6.2.“ rioBepHyrb” - “ B urish'’ buyrug’i va u ndan foydalanish algoritm i....42
6.3..“ М асш таб” buyrug'i va undan foydalanish algoritm i............................. 44
6.4.“y^MHMTb” - “ LJzaytirish” buyrug'i va undan foydalanish algoritmi.....45
6.5..“Ф аск а” buyrug'i va undan foydalanish algoritm i................................. 45
6.6. ''Pa3opBaTb”- “ Uzish” buyrug'i va undan foydalanish algoritmi........... 46
V II-M A S H G 'U L O
T
49
M avzu: Kesim va qirqim yuzalarini shtrixlash. G rafik ax b o ro tla rn i- 
chizm alam i xotiraga sa q la sh ...............................................................................49
7 .1. K esim va q irq im y u z a la rin i s h tr ix la s h b u y ru g 'i va u n d a n  
foydalanish algoritm i........................................................................................... 49
7.2. G rafik ax b o ro tla rn i-c h iz m a la rn i xotiraga saqlash tartib i, haxsiy 
papka yaratish va fayllarni xotirada saqlash.........................................................51
V III-M A S H G 'U L O T
54
Mavzu: Grafik axborotlarga o'lcham qo'yish buyruqlari.............................. 54
8.1. “ РазмерьГ-''O ic h a m la r” qo'yishga tayyorgarlik ko'rish tartibi............ 54
8.2. “ Pa3Mepbi” - “0 'lc h a m la r” qo'yish buyrug'i va uning algoritm i............57
Kom pyuter grafikasidan birinchi joriy nazorat ishi ( l - Ж Б ) .......................59
IX -M A SH G ‘U LO ..................................................................................................T 60
Mavzu: Kompyuter grafikasidan laboratoriya ishlarini bajarishga oid tavsiyalar 
va uslubiy ko'rsatm alar.......................................................................................... 60
9.1. Laboratoriya ishlarini joylashtirish uchun A4yoki A3 formatlami bajarishga 
oid tavsiyalar va uslubiy ko'rsatm alar................................................................ 60
9.2. A utoC A D dasturida yozuvlar bajarish........................................................61
X -X I-M A S H G 'U L O T L A R
64
Mavzu: K om pyuter grafikasidan 1-laboratoriya ishlarini bajarishga oid
tavsiyalar va uslubiy k o 'rsa tm a la r..................................................................... 64
10-11.1. I-laboratoriya ishi-“TeKis kontur” chizmasini, y a'n i “Tutashm a” ni
bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko'rsatm alar............................................. 64
10-11.2. I-laboratoriya ishini bajarish va taxt qilish...........................................65
X II-X lll-M A S H G 'lJI.O T L A R ......................................................................... 67
Mavzu: Kompyutergrafikasidan I I-laboratoriya ishini bajarishga oid tavsiyalar
va uslubiy ko'rsatm alar.......................................................................................... 67
12-13.1.1 I-laboratoriya ishi-" Ikki ko'rinishi bo'yicha berilgan predmetning uchinchisini 
topish, kesim, qirqim bajarish va o'lcham lar qo'yish” , y a'n i “ Proeksion
chizmachilik"ka oid vazifalami bajarishga tavsiyalar va uslubiy ko'rsatmalar.......... 67
12-13.2. 11-laboratoriya ishini bajarish va taxt qilish........................................ 67
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

XI V -X V -M A SH G ‘U L O T L A R ......................................................................... 69
Mavzu: III-laboratoriya ishi-“Yig‘m a birlik tarkibiga kinjvchi detallarni ajratib
ishchi chizm alam i bajarish”ga oid uslubiy ko‘rsatm alar va tav siy alar...... 69
14-15.1. III-laboratoriya ishining maqsadi va m azm uni................................69
14-15.2. 
Ill-la b o ra to riy a ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy
k o 'rsatm alar............................................................................................................. 69
14-15.3. III-laboratoriya ishini taxt qilish. Uni xotirada saqlash va chizm a
qog'ozigachiqarish.................................................................................................. 70
K om pyuter grafikasidan ikkinchi joriy nazorat ishi ( 2 - Ж Н ) ........................ 74
XVI- X V II- M A S H G 'U L O T L A R ................................................................... 75
Mavzu: IV-laboratoriya ishi-yig‘ma birlikning «Yig‘ish chizmasi» ni bajarish...75
16-17.1. IV - laboratoriya ishini maqsadi va m azm uni................................... 75
16-17.2. IV -lab o rato riy a ishini bajarish u ch u n tav siy alar va uslubiy
ko‘rsatm alar............................................................................................................. 75
16-17.3. IV-laboratoriya ishini chop etishga taxt qilish va xotirada saqlash.... 76
X V IIl-M A S H G 'U L O T .......................................................................................79
M av z u si: K o m p y u te r g ra fik a s id a n y a k u n iy n a z o ra t (Y a N ) ish in i 
bajarish............................................................................................................. .........79
18.1. Yakuniy nazorat ishining maqsadi va m azm uni....................................... 79
18.2. Y ak u n iy n a z o ra t ish in i b ajarish u c h u n ta v siy a la r va u slubiy 
k o 'rsatm alar............................................................................................................. 79
18.3. Yakuniy nazorat ishini taxt qilish va uni xotiraga saqlab, chizma qog‘oziga
chiqarib olish............................................................................................................79
ILOVALAR..............................................................................................................80
1-laboratoriya ishiga o'rta murakkablikdagi vazifa variantlari............................. 80
Birinchi nazorat ishi uchun vazifa variantlari................................................ 86
Ikkinchi laboratoriya ishi uchun shaxsiy vazifa variantlari, m urakkab vazifa
variantlari..................................................................................................................94
0 ‘rta murakkablikdagi vazifa variantlari.......................................................... 108
Ikkinchi nazorat ishiga o‘rta murakkablikdagi vazifa variantlari..................... 115
Oddiy murakkablikdagi vazifa variantlari......................................................... 123
Ikkinchi nazorat ishiga oddiy murakkablikdagi vazifa variantlari....................128
3 va 4 laboratoriya ishlariga shaxsiy vazifa variantlari........................................ 133
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T. RIXSIBOYEV
KOMPYUTER GRAFIKASI
(AMALIY M A SH G ‘ULOTLAR T O ‘PLAMI VA LABORATORIYA 
ISHLARIGA VAZIFALAR VARIANTLARI)
0 ‘QUV Q O ‘LLANMA
Nashr uchun mas‘ul:
0 ‘z b e k is to n Y o z u v c h i l a r uy ush masi 
A d a b i y o t j a m g ‘a r m a s i direktori 
Q u r b o n m u r o d J U M A Y E V
Muharrir:
D i l s h o d X U R R A M O V
Musawir;
A kb ar al i M A M A S O L 1 F .V
Tcxnik muharrir va korrektor: 
N o d i r O R T I Q O V
M a h f u z a A M I N J O N O V A
Te ri sh g a bcrildi 0 4 .0 8 .2 0 0 6 y. Bosishga ruxsat 
etildi 2 0 .0 9 .2 0 0 6 y. Q o g ' o z f o rm a ti 60x 84 
Ofset b o s m a usulida bosildi. H a j m i 10.5 b o s m a
t o b o q . N u s x a si 2000.
B u y u r t m a № 5 4
O ' z b e k i s t o n Y o z u v c h i l a r u y u sh m a si A d a b iv o t 
ja m g ' a r m a s i
n a s h ri y o ti, 70 0 0 0 0 . T o s h k c n t .
J - N c m k o ' c h a s i . I-uy.
« A V T O - N A S H R » s h o ' b a korxonasi 
b o s m a x o n a s i d a c h o p qilindi.
70 0 0 0 5 . T o s h k c n t sh a h ri . S - m a i i k o 'c h a si . >7-tiy
www.ziyouz.com kutubxonasi