Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

0‘LCIIOV ASBOBLARINING TASNIFI

0‘lchanayotgan kattalikni odchov birliklari bilan bevosita va bilvosita taqqoslash uchun modjallangan qurilmalar о ‘Ichov asboblari deyiladi.
Barcha odchov asboblari o'zining metrologik xususiyatlariga ko‘ra ikki guruhga bodinadi: namunaviy va ishchi asboblar.
Namunaviy odchov asboblari quyidagilarga bodinadi:

1. 
   etalon asboblar — odchov birligini metrologik aniqlikda saqlash va yaratishni yoki odchash texnikasini eng yuqori aniqlikda odchashni ta’minlaydi;
   
2. 
   namunaviy asboblar — metrologik asboblarga nisbatan kichik bodgan, chegaralangan, belgilangan aniqlikka ega bodib, barcha turdagi odchov asboblarini tekshirish va darajalash uchun xizmat qiladi. Namunaviy asboblar o‘zining aniqligiga ko‘ra 1 va 2- darajali bodadi.
   

Ishchi odchov asboblarining asosiy turlari:

1. 
   laboratoriya asboblari — bular yordamida odchaganda odchash aniqligini hisobga olish shart;
   
2. 
   texnikaviy asboblar — bularni qodlashda aniqlangan, oldindan berilgan odchash aniqligi qabul qilinadi.
   

O'lchov asboblarining tuzilishi, ish tartibi hamda o‘lchanayotgan kattalikning xarakteriga ko‘ra oichashning turli xil usullari mavjud.
O'lchanayotgan kattalikning son qiymatlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri (bevosita) yoki bilvosita o‘lchash bilan aniqlash mumkin.
I o'g'ridan-to‘g‘ri o'lchash usulida to‘g‘ri keladigan birliklarda dntajalangan asbob yordamida o‘lchanayotgan kattalik o‘lchov buliklari bilan taqqoslanadi, ya’ni o'lchanayotgan kattalikning i/lanayotgan qiymatini bevosita tajriba yoii bilan topiladi.
bilvosita o‘lchash usulida o‘lchanishi kerak bo‘lgan kattalikning avium o‘zi o'lchanmasdan, o‘lchanayotgan kattalik bilan aniq mntcmatik munosabatda bog‘langan boshqa kattalik o‘lchanadi.
Ishlab chiqarishni avtomatik nazorat qilishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri n it hash hamda bilvosita o'lchash ko‘proq amaliy o‘rin egallaydi.
I o'g'ridan-to'g'ri o‘lchash, o‘z navbatida, eng ko'p tarqalgan qiivulagi usullarga bo'linadi:

1. 
   bevosita baholash usuli — bunda o‘lchanayotgan kattalik n il hov asboblari yoki etalon yordamida o'lchanadi. Bu usulda n'lt bash ishlab chiqarishda keng tarqalgan;
   
2. 
   dillerensial usulda o‘lchash — bunda izlanayotgan kattalik bilan ma lum kattalik orasidagi farq o‘lchov asbobi bilan o‘lchanadi;
   

tl) nolga keltirish (kompensatsiyalash) usuli — bunda o'lchana- ynigan kattalik ta’sirining effekti bilan ma’lum kattalik effekti latiqoslanib, ularning o‘zaro ta’siri nolga keltiriladi.
Nolga keltirish yoki kompensatsion usul bevosita baholash usuliga 11i b.11an aniqroq usul hisoblanadi.