Z nishanova, G. Alimova

ko‘rgan. Ana shu tarzda bog‘cha yoshidagi bolalarda induktiv va 
deduktiv xulosa chiqarishning eng sodda sharllari yuzaga kela boshlaydi.
1 0 .5 . S a b a b -o q ib a t b o g ‘lanish larin in g shakllanishi
Bog‘cha yoshidagi bolalar tafakkuming xarakterli xususiyatlaridan 
biri ular tafakkurining hamon konkret obrazli bo‘lishidir. Ular 
o‘zlarining mulohazalarida abstrakt tushunchalaiga emas, balki konkret 
faktlaiga asoslanadilar. Shuning uchun ular abstract tusda berilgan 
oddiy vazifalami hal qila olmaydilar. Biroq, bog‘cha yoshidagi bolalaida, 
xususan katta guruh bolalarida, ayrim narsa va hodisalaming muhim

---

belgilariga qarab, umumlashtirish qobiliyati yuzaga kela boshlaydi. 
Masalan, katta guruh bolalari olma, o‘rik, nok, olcha, olxo‘ri, uzum, 
anor, behi va anjirlaming rasmlarini to‘plab, meva deb ataydilar. Ular 
endi meva degan umumiy tushunchadan o ‘z nutqlarida erkin foydalana 
oladigan bo‘ladilar. Bog‘cha bolalari xilma-xil rasmli lotolar bilan 
ynash jarayonida ana shunday umumlashtirishga o‘igana boshlaydilar. 
Bunday o‘yinlarda ba’zan tarbiyachining aralashuvi va bolalaiga 
umumlashtirish yuzasidan (masalan, hayvonlar, hasharotlar, gullar, 
qushlar, o ‘yinchoqlar va hokazolar haqida) turli vazifalar berish 
yaxshi natijalarga olib keladi. Bolalar bu narsalaming eng muhim 
belgilariga qarab ulami guruhlaiga ajratadilar. Bog‘cha yoshidagi bolalar 
uchun narsalaming eng muhim belgilari ulaming nima uchun 
qo‘llanishidir. Chunonchi, ularga “sigir qanday hayvon?” deb, savol 
berilsa, ular — “sigir sut beradigan hayvon” deb javob beradilar. 
Bog‘cha yoshidagi bolalar har bir narsaning nima uchun kerakligini