Ii-mavzu. Sanoat korxonalarini rivojlantirish strategiyasini shakllantirish

II-Mavzu. Sanoat korxonalarini rivojlantirish strategiyasini shakllantirish


2.1. Korxona strategiyasining mazmuni va mohiyati
"Strategiya" atamasi qadimgi yunoncha “qо‘mondonlik san’ati” degan ma’noga ega bо‘lib, harbiy kelib chiqishga ega. Dastlab strategiya urush san’ati deb tushunilgan. Urushlar (va afsuski, hozirgi kungacha) odamlar, xalqlar, mamlakatlar hayotidagi eng muhim voqealar bо‘lganligi sababli "strategik" tushunchasi "eng muhim", "belgilash" ma’nosida umuman boshqaruv terminologiyasining tarkibiy qismiga aylandi.
Shunga kо‘ra, "strategik qarorlar" atamasi biznesning rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega bо‘lgan va uzoq muddatli va muqarrar oqibatlarga olib keladigan qarorlarni anglatadi. Shunday qilib, strategik qarorlarning ajralib turuvchi xususiyati sifatida ikkita xususiyat ishlatiladi - qaytarib bо‘lmaydigan va uzoq muddatli oqibatlar. Bu shuni anglatadiki, strategik qarorlarni amalga oshirish korxonaning potensialini о‘zgartiradi va nazorat qilish obyektining avvalgi holatiga qaytish, iloji bо‘lsa, kо‘p vaqt, mablag‘ yoki kuch sarflashni talab qiladi. Shubhasiz, bunday qarorlar ertami-kechmi har qanday korxonada, hatto strategiya tushunchasi ishlatilmaydigan joylarda ham qabul qilinadi.
Strategik qarorlar uchun ularni qabul qilish oldindan ma’lum bо‘lgan variantlarning aniq tо‘plamini tanlash orqali amalga oshirilishi xarakterlidir. Korxonalar amaliyotida bunday qarorlar an’anaviy ravishda ishlab chiqarishni qayta qurish, kengaytirish yoki tugatish, korxona profilini yoki ixtisoslashuvini tubdan о‘zgartirish rejalarini о‘z ichiga oladi. Sо‘nggi yillarda xususiylashtirish jarayonlari munosabati bilan korxonaning о‘zi tomonidan ishlab chiqarilgan mol-mulkka va mahsulotga bо‘lgan mulk huquqining turi va unga egalik qilish tо‘g‘risida qarorlar strategik qarorlarga qо‘shildi. Shunday qilib, strategik qarorlar doimo mavjud bо‘lib kelgan, ammo ularni markazlashtirilgan boshqaruv sharoitida korxona darajasida tayyorlash va qabul qilish zarurati cheklangan edi.
Qanday qarorlar strategik hisoblanadi? Ushbu savolga javob berish uchun siz korxona faoliyatini tashkil etadigan jarayonlarni quyidagicha tasniflashingiz mumkin. Korxonada rо‘y beradigan turli xil texnik-iqtisodiy, moliyaviy, ijtimoiy va boshqa jarayonlarni uch guruhga bо‘lish mumkin.

• 
  Mahsulotlar ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va xizmatlarni kо‘rsatishning mavjud potensialidan foydalanish jarayonlari ("ishlab chiqarish");
  
• 
  Korxona potensialini yaratish, qurish va modernizatsiya qilish jarayonlari ("takror ishlab chiqarish");
  
• 
  Korxonaning juda kо‘p reproduktiv bazasini yaratish va rivojlantirishni ta’minlaydigan jarayonlar ("ishlab chiqarishni kо‘paytirish").
  

Ushbu tasnifdan foydalanib, kompaniya rahbariyati darajasida qabul qilingan qarorlarni mos ravishda tuzish mumkin. Ishlab chiqarish bazasining mavjud potensialidan foydalanish tо‘g‘risidagi qaror taktik deb tasniflanishi kerak. Potensialni shakllantirish (yaratish, tо‘ldirish, о‘zgartirish) jarayonlariga tegishli eng muhim qarorlarni strategik qarorlar bilan taqqoslash mumkin. Va nihoyat, reproduktiv bazani rivojlantirish imkoniyatlarini aniqlaydigan qarorlarni juda strategik deb atash mumkin.