Z. X. A L im o V a transport vositalarida

2. Naften uglevodorodlar, kimyoviy formulasi:
CnH 2n
B u uglevodorodlar siklik strukturaga ega. 
U lar parafin 
uglevodorodlardan 2 ta vodorod atom i kam ligi bilan farq qiladi. 
N aften uglevodorodlar q o ‘yidagicha strukturaga ega:

---

siklopentan
siklogeksan
N aften uglevodorodlar parafin v a arom atik uglevodorodlar 
oralig‘ida turadi, shuning uchun ular benzin tarkibida qoniqarli 
ishlaydi. N aften uglevodorodlar norm al-parafin uglevodorodlarga 
qaraganda yuqoriroq haroratda qaynaydi va yuqori 
haroratda 
oksidlanishiga 
qarshi 
m oyilligi 
h am
kuchli. 
N aften 
uglevodorodlam ing yengil fraksiyalari qotish harorati past b o ‘lganligi 
sababli qishki sort dizel yonilg‘isi tarkibining asosiy qism ini tashkil 
etadi. 
N aften 
uglevodorodlam ing 
o g ‘ir 
fraksiya-larining 
qovushqoqligi va kim yoviy barqarorligi yuqori 
bo‘lganligi uchun 
asosan (70% ) m otor m oylarining asosini tashkil etadi.
3. Aromatik uglevodorodlar, kimyoviy formulasi:
CnH2n-6? CnH2n-12 
N eftning og‘ir fraksiyalarida m urakkab k o ‘p halqali arom atic
uglevodorodlar uchraydi.
сн 
сн 
сн
HC
HC
CH
Benzol
CH
CH
сн 
CH 
Naftalin
A rom atik uglevodorodlar neft tarkibida parafin va naften 
uglevodorodlarga nisbatan ozroq m iqdorda (5-20% ) uchraydi.
A rom atik uglevodorodlam ing zichligi paraffin v a naftenlarga 
qaraganda ancha yuqoribo‘lib, ular turli reaksiyalarga oson kirishadi.
U lam ing asosiy vakili benzol С6Нб b o ‘lib, uning benzin tarkibida 
b o ‘lishi oktan sonini oshiradi. Lekin bu uglevodorodlam ing m iqdori

---

chegaralanadi, chunki ular yuqori haroratda detallarga yopishib, 
qurum qotishm alarini hosil qiladi.
A rom atik uglevodorodlam ing dizel yonilg‘isida kam b o ‘lgani 
yaxshi, chunki ular dizel yonilg‘isida qiyin oksidlanib, alangalanish 
vaqtini uzaytirib yuboradi, natijada dvigatel qattiq ishlaydi.