Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti xorijiy tillar fakulteti

 

 

 

 

 

---

 

 

 

24 

 

 

 

 

 

II BOB. Ingliz tilidagi frazeologik birikmalarning o`zbek tilidagi muqobillari 

masalasi 

Tilning  lug`at  tarkibiga  faqat  so`zlar  emas,  balki  turg`un  bo`lib  qolgan  so`z  birikmalari 

ham  kiradi.  Tarkibi  ancha  murakkab  bo`lgan  turg`un  birikmalar  frazeologizmlar,  frazeologik 

birikmalar  yoki  iboralar  deb  ataladi.  Tilshunoslikning  frazeologizmlarni  ilmiy  tadqiq  qiluvchi 

sohasi frazeologiya

2

  deyiladi. Frazeologizmlar tilning leksikasiga kirishi sababli frazeologiyaga 

tilshunoslikning leksikologiya sohasiga kiruvchi bir bo`limi sifatida qaraladi. 

Frazeologizmlar  ikki  va  undan  ortiq  so`zlarning  turg`un  birikmasidir.  Masalan,  boshiga 

ko`tarmoq,  tilini  bir  qarich  qilmoq,  kovushini  to`g`rilamoq,  juftakni  rostlamoq,  olam  guliston, 

katta og`iz kabi. 

Frazeologizmlarning  tarkibida  nechta  so`z  ishtirok  etishiga  qaramay,  ular  yagona 

umumiy  ma`no  bilan  birlashadi  va  emotsional-ekspressiv  ma`noni  ifodalaydi.  Frazeologizmlar 

badiiy adabiyotda obrazli va ta`sirchan vosita sifatida ko`p qo`llanadi 

Hushyor boq to foniy umr kechadi, 

Tegrangda turfa xil toshlar uchadi. 

Biri qora hasad yo g`araz toshi 

Biri yovuz tuhmat yo maraz toshi… 

Ular sabr kosang to`ldirmoq bo`lar, 

Ular umr gulin so`ldirmoq bo`lar. 

Frazeologizmlar  tarjima  qilinar  ekan,  tarjima  tilida  asliyatdagi  frazeologizmlarning 

barchasiga  muqobil  variant  topilmasligi  aniq.  Binobarin,  muqobili  topilmagan  frazeologizmni 

tarjima qilishda har bir holatda tarjimon alohida yo`l tutishi kerak bo`ladi. G`.Salomov: “boshqa 

xalqning  maqol  va  matalini  so`zma-so`z  tarjima  qilishda  g`oyat  mohirlik  va  ehtiyotkorlik  talab 

etiladi.  Aks  holda,  boshqa  xalqning  milliy  tafakkur  taxlitini  aynan  aks  ettiraman  deb,  maqolni 

quruq  gapga,  matalni  esa  suyuq  birikmaga  aylantirib  qo`yishi  hech  gap  emas”  [73;245],  -  deb 

ta`kidlaydi. Chindan ham, ayrim maqol va matallar, frazeologik birikmalar so`zma-so`z tarjima 

qilinganda  o`z  qimmatini  yo`qotadi,  ular  zamiridagi  hikmat,  milliy  koloritga  xos  bo`lgan  turfa 

jihatlar, asosiy va ko`chma ma`nolar tarjima tilida to`la o`z aksini topa olmaydi.