Zamonaviy axborot, kommunikatsiya

МАТЕМАТИКА ДАРСЛАРИДА ИННОВАЦИОН КОМПЬЮТЕР
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ 
Остонов Қ.
1
, Абдуллаев А.Н.
1
, Халикулова Н.
2 
1
Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети, 
2
Самарқанд шаҳридаги 5-мактаб 
[e-mail] 
Ўқитишнинг интерфаол усуллари ўқув жараёнида ўқувчиларнинг нафақат ўқитувчи 
билан, балки бир-бири билан кенгроқ мулоқот қилишига, шунингдек, дарсларда ўқувчилар 
фаолиятининг устунлигига қаратилган ўзаро таъсир шаклини англатади. 
Бугунги кунда педагогик тадқиқотлар интерфаол машқлар ва вазифаларнинг турли 
шаклларини таклиф этади: ижодий ва муҳокама топшириқлари, кичик гуруҳларда ишлаш, 
ўқув ўйинлари, лойиҳа усуллари, ақлий ҳужум, интервью, кейс усули, тренинг ва 
бошқалар, шунингдек, интерактив СМАРТ технологиялари. 
Интерфаол усулларни амалга оширишда ахборот технологияларидан фойдаланиш 
дарснинг турли босқичларида ёки синфдан ташқари машғулотларда қўлланилиши мумкин 
бўлган махсус интерфаол машқларни яратишни назарда тутади. Бундай машқларни махсус 
компьютер дастурлари (масалан, HotPotatoes ва бошқалар) ёрдамида ёки Интернетдаги 
онлайн хизматлардан (LearningApps, Kahoot, Quizizz, Flippity ва бошқалар) фойдаланиш 
мумкин [1] .
Кўпгина интерактив машқлар ишлаб чиқарувчилари Wеб 2.0 хизматларидир ва 
уларнинг функсионаллиги ва интерфейси вақти-вақти билан янгиланади. Улар янги 
маълумотларни тақдим этиш ёки аллақачон олинган билим ва кўникмаларни синаб кўриш 
учун матн, формулалар, расм ва видеоларни киритиш қобилиятига эга тайёр шаблонларга 
эга хизматлардир; кроссвордлар, ребуслар ва бошқотирмаларни яратиш хизматлари; 
дидактик ўйинларни яратиш хизматлари ва бошқалар. 

---

362 
Кўп сонли онлайн хизматлар ёрдамида қуйидаги характердаги интерактив 
вазифаларнинг бутун тўпламини яратиш мумкин: интерактив маърузани ўрганиш ва 
берилган саволларга жавоб бериш; тест саволларига, викториналарга жавоб бериш (бир ёки 
бир нечта тўғри жавоблар билан); вақт жадвалини тузиш ва бошқалар. Булардан ҳозир энг 
машҳурларидан бири бу LearningApps хизматидир ((http://learningapps.org/). У нафақат 
турли фанлар бўйича тайёр машқларнинг бой кутубхонасига эга, балки тайёр 
шаблонлардан фойдаланган ҳолда топшириқларни яратишга имкон беради. Ушбу 
интерактив машқ конструкторидан фойдаланиб, ўрнатилган саволларга эга видеомаъруза 
шаблонидан фойдаланиб, янги материални ўрганишни ташкил қилиш мумкин. Материални 
тақдим этишнинг бундай шакли ўқувчилар томонидан уни қанчалик яхши ўрганганлигини 
дарҳол кузатиш ва уни мустаҳкамлаш учун кейинги ишларни созлаш имконини беради. 
Шу билан бирга, видеомаъруза томоша қилиш жараёнида талабаларга таклиф қилинадиган 
топшириқларнинг ўзи бошқа шаклда бўлиши мумкин - оддий тест топшириқлари ҳам, 
бошқотирмалар кўринишидаги ностандарт элементлар ва бошқалар шулар жумласига 
киради [2].
Интерфаол топшириқларнинг хилма-хил шакллари ўқувчиларнинг ақлий 
фаолиятини фаоллаштириш ва уларнинг диққатини ўрганилаётган материалга қаратиш 
имконини беради.Видеомаъруза билан ишлаш учта усулдан бирида ташкил этилиши 
мумкин: видеомаъруза синфдаги барча талабалар учун проексия ускуналари ёрдамида 
эфирга узатилади ва улар фронтал суҳбат давомида саволларга жавоб берадилар; 
ўқувчилар гуруҳларда маъруза материали билан танишадилар, унинг мазмунини 
ўрганадилар ва планшетлар ёки ноутбуклар ёрдамида саволларга жавоб берадилар (кейин 
бутун синфга умумлаштириш муҳимдир); ўқувчилар QR кодини сканерлайдилар ва ўз 
смартфонларида маъруза материали билан ишлайдилар. 
Усулни танлаш ўрганилаётган материалнинг мазмуни ва унинг ўқув жараёнидаги 
ўрни билан белгиланади: агар бу янги материал бўлса ва маърузада овозли ёки овозли 
ҳамроҳлик бўлса, у ҳолда фронтал ишни қўллаш тавсия этилади; агар маъруза материали 
мавзу ёки бўлим бўйича илгари ўрганилган материални тизимлаштириш ва 
умумлаштиришга қаратилган бўлса ва овозли ҳамроҳлик қилмасдан ўрганиш мумкин 
бўлса, у ҳолда гуруҳ иши қўлланилиши мумкин; агар маъруза материали талабаларнинг 
маълум бир мавзу бўйича билимларини чуқурлаштириш ёки кенгайтиришга қаратилган 
бўлса, у ҳолда уни уйда мустақил ўрганиш учун таклиф қилиш мумкин. Дарс давомида, 
шунингдек, дарсдан ташқари машғулотларда ўқувчилар билимини янгилаш ва назорат 
қилиш босқичларини ташкил этиш учун ушбу онлайн хизматнинг имкониятлари янада 
қизиқарли. Бунинг сабаби шундаки, унда ностандарт (ўйин) шаклида жавоблар танлови 
билан вазифаларни яратишга имкон берувчи жуда кўп турли хил андозалар мавжуд. 
Шундай қилиб, ўқув жараёнида интерактив машқларни яратиш бўйича онлайн 
хизматлардан фойдаланиш қуйидагиларга имкон беради: ўқув жараёнини ўқувчиларнинг 
шахсий хусусиятлари ва эҳтиёжларига мос равишда индивидуаллаштириш; ўқув 
материалини ўқув фаолиятининг турли усулларини ҳисобга олган ҳолда ташкил этиш; 
визуал идрокни кучайтириш ва ўқув материалини ўзлаштиришни осонлаштириш; 
талабаларнинг когнитив фаоллигини фаоллаштириш.