Zamonaviy ma’lumot uzatish haqida tushuncha Malumot uzatish rejimlari: asinxron va sinxron Ma’lumot uzatilishi modelining mazmun mohiyati

Malumot oqimi yunalishlari; simpleks, yarim va to’liq dupleks.
Ikkita malumot almashinish uchun ulangan kompyuterlar o’rtasida malumot almashinish uh xil usulda amalga oshiriladi; simpleks ,yarim va to’liq dupleks.
-Simpleks uzatish. Bunday uzatish turida malumot faqat bir tomonga qarab oqadi. Bunga ananaviy televidenieni misol kiritish mumkun; malumot doim uzatish stansiyasidan television antenalarga uzatiladi.

Teskari yo’nalishda xech qanday signallar uzatilmaydi .Bazi kompyuterlashgan malumot yig’uvchi qurilmalar xam shu prensp asosida ishlaydi (masalan, yer qimirlashi parametrlarini ulchaydigan seysmograf ) ,yarim dupleks uzatish dupleks

-Yarim dupleks uzatish. Bu usulda malumot ikkala yo’nalishda xam uzatilishi mumkun ,ammo bir vaqtda bu yo’nalishlardan biri orqaligina malumot uzatish mumkun .Bu usul malumot almashinish uchun eng keng ishlatiladi.
-To’liq dupleks uzatish. Bu usulda malumot bir vaqtda ikkala yo’nalish bo’yicha xam uzatish mumkin . Telefon yordamida gaplashishni bunga o’xshatish mumkun. Bunday malumot almashinish usuli yirik kompyuter tizimlarida qo’llaniladi Bu usuldan bazi yangi modem turlarida va Microsoft Netmeeting kabi programmalar bilan ishlayotganda ham foydalanish mumkun.

Malumot uzatish rejimlari: asinxron va sinxron:

Tasavvur qiling, kompyuteringiz “TABRIKLAYMIZ” sizni bit va baytlar shaklida aloqa uzatayapti. Savol tug’ladi: qabul qiluvchi qurilma qaysi bayt (bitlar ketma – ketligi) qachon boshlangan (yani aynan qaysi bitdan boshlangan) va qayerda tugaganini qanday aniqlaydi? Maslan: ….10001001010010110 010010101101… Bo’lganda qaysi baytlar turibdi. Baytlar nima bilan ajratilgan. Albatta 1-baytning 8-bittan iborat ekanligini bilish ham buni aniqlash uchun yetarli emas. Bayt aynan qaysi bit (0 yoki 1) dan boshlangan va tugaganligini bilish kerak. Sinxron va asinxron uzatish shu narsaga asoslangan. Umuman, xar qanday malumot yo sinxron yoki asinxron usulda uzatiladi.

Asinxron malumot uzatish. Bu usul deyarli barcha shaxsiy kompyuterlarda qo’llaniladi va “boshlash-tugatish (star-stop) uzatish” deb ham yuritiladi. (“Asinxron” sivyazi qadimgi grekcha so’z bo’lib, “vaqti bir xil emas” degan manoni bildiradi). Asinxron uzatishda shar bir vaqt oralig’da bitta bayt (bitlar ketma-ketligi) uzatiladi. Bunda shar bir baytni tashkil etuvchi bitlar ketma-katligi “qavslarga” olingan va maxsus boshqaruvchi bitlar (“qavslar”) ham boshlanish biti (start bit) va to’xtash biti (stop bit) lardan iborat.Boshlanish biti baytni tashkil etuvchi birinchi bittan oldin, to’xtash biti esabaytni tashkil etuvchi oxirgi bitdan keyin “turadi”.
Ko’pgina shaxsiy kompyuterlarda bu usul qo’llaniladi, ammo bunda malumot uzatish tezligi nisbatan past. Qisqa muddat ichida katta hajmdagi malumotni uzatish uchun albatta bu metod ancha noqulay. Bu usulning afzalligi shundaki, malumot jo’natuvchi axborotini hohlagan paytda jo’natishi mumkun.
Sinxron malumot uzatish. Asinxron uzatishdan farqli bo’laroq sinxron uzatishda malumot boshlovchi va tugatuvchi bitlar orqali emas balki malumot bloklari (baytlar yig’indisi)uzatiladi.(“Sinxron” sivyazi qadimgi grekcha so’z bo’lib “bir vaqtda” degan manoni bildiradi. Bunda boshlovchi va tugallovchi bitlar xar bir bayt boshi va oxirida emas, balki shar bir blok (baytlar ketma-ketligi ) boshi va oxirida bo’ladi. Bu bitlarning vazifasi nafaqat bloklarni bir biridan ajratib turish, balki uzatuvchi va qabul qiluvchi qurulmalardagi ichki soatlar vaqtini bir xilligini (sinxron ekanligini) nazorat qilishdan iborat. Bu usul juda murakkab va qimmatga tushushi sababli shaxsiy kompyuterlarda ham qo’llanilgan. Shunga qaramasdan, bazi modemlar kompyuter ketma ket portidan asinxron tarzda uzatilayotgan signallarni liniyaga sinxrons ignallar shaklida uzata oladi.