Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari

 Qur’onning Moida surasi, 2-oyatida 
ta’kidlanganiga ko‘ra, “
Yaxshilik va taqvo yo‘lida hamkorlik qiling, gunoh va haddan oshish yo‘lida 
hamkorlik qilmang!”
58
. “
Odamlarga yaxshi gaplar ayting”, deyiladi Qur’oni karimning Baqara surasi, 
83-oyatida. Yaxshi gap esa, imom Hasan Basriyning fikriga ko‘ra, “amri ma’ruf, nahyi munkar, hilm-u avf, 
kechirim va shirin so‘zlardan” iboratdir
59
.
12. O‘z bolasini, xususan, qizlarni, shuningdek o‘zgalar bolasini o‘ldirish qat’iyan man qilinadi. Umuman, 
biror bir bolaga, ayniqsa, yetimlarga zarar yetkazishlik qoralanadi va Alloh tomonidan jazolanadi. Bolaga 
hatto kambag‘allikdan qo‘rqib, ya’ni uni boqishdan qo‘rqib voz kechish qat’iyan man qilinadi. Chunki 
mana shu bolaning rizqi Allohning qo‘lidadir. Rizqni Alloh beradi, bandasi, ya’ni bolaning ota-onasi emas. 
Agar ne’matlar va nasiba nuqtayi nazardan qiyinchilik vujudga kelgan bo‘lsa, boladan voz kechish emas, 
balki Allohdan chiroyli nasiba so‘rash va bolani duo qilish zarur. Shunda Alloh oilani ham, uning kattalarini 
ham, ularning qo‘lidagi farzandlarni ham muhofaza qiladi. 
“Ey insonlar, bolalaringizni yo‘qchilikdan 
qo‘rqib o‘ldirmangizlar – ularga ham, sizlarga ham Biz o‘zimiz rizh berurmiz. Ularni o‘ldirmoq, 
shak-shubhasiz, katta xatodir” (Qur’on, 17: 31).
13. Bolani aldab bo‘lmasligi Qur’onda ham, hadislarda ham ta’kidlanadi. Bolani yolg‘ondan ham 
aldab bo‘lmaydi. Agar ona, yoki ota og‘zidan biror bir va’da berildimi, uni bajarish joiz. Bu bolaga kattalar 
tomonidan ko‘rsatilgan chin insoniy va adolatli munosabat belgisi sanaladi.
Rasululloh eslatadilarki, “Bolalaringizni seving va ularga mehribon bo‘ling. Ularga biror narsa va’da 
qilsangiz, va’dangizga vafo qiling. Chunki ular siz va’da qilgan narsani kutishadi”
60
. 
14. Bolani hayotga tayyorlash tarbiyaning asosi sifatida belgilanadi. Hayotda bola o‘z xislatlari, avvalo, 
Allohni taniganligi, to‘g‘ri so‘zligi, adolatpeshaligi, mehnatkashligi bois, shuningdek kasb-u kori, halolligi 
55
Усмонхон Алимов. Оилада фарзанд тарбияси. Тошкент: Мовароуннахр, 2017. – Б. 273-274 
56
Каримова Д.Р. Ўзбекистон ҳудудида бола ҳуқуқлари генезиси, эволюцияси ва унинг истиқболлари. Юрид. фан. .... 
докт. (DSc) дис.авт. – Тошкент, 2017.
57
Пайғамбаримизнинг Ҳазрат Алига насиҳатлари ва Ҳазрат Алидан ҳикматлар. Нашрга тайёрловчи: Дилфуза 
Шойзоқова, Сумайро Холмуродова. – “Sharq” нашриёт-матбаа акциодорлик компанияси, 2015. – Б. 223. 
58
Қуръон карим. Таржима ва изоҳлар муаллифи Алоуддин Мансур. // Тошкент: Чўлпон, 1992. – Б. 73.
59
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Тафсири ҳилол. Биринчи жуз. Тузатилган ва тўлдирилган қайта нашр. – 
Тошкент: “Hilol Nashr”, 2018. – Б. 68 (640).
60
Ахмад Тавфиқ, Маиса Ҳамид. Исломда болалар тўғрисида ғамхўрлик. ЮНИСЕФ Қоҳира: “Ал-Азҳар” университети, 
1985. – Б. 28.

---