Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari

* * *
Abirova Umida Nazarovna,
Nizomiy nomli TDPU o‘qituvchisi,
Respublika Ma’naviyat va Ma’rifat 
markazi tadqiqotchisi
YANGI O‘ZBEKISTONDA OILA, MAHALLA VA TA’LIM MUASSASALARI IjTIMOIY-
PEDAGOGIK HAMKORLIGINING DOLZARB MASALALARI
Annotatsiya. Maqolada Yangi O‘zbekistonda yoshlarni tarbiyalashda oila, mahalla va kollej ijtimoiy 
hamkorligini takomillashtirish yo‘llari va tavsiyalari berilgan hamda hamkorlikning o‘rganilganlik darajasi 
yoritilgan.
Kalit so‘zlar: Ta’lim, tarbiya, oila, mahalla, ijtimoiy, ma’naviyat, ma’rifat, hamkorlik.
Аннотация. В статье представлены пути и рекомендации по совершенствованию социального 
партнерства семьи, общины и вуза в обучении молодежи Нового Узбекистана, а также степень 
изученности данного сотрудничества.
Ключевые слова: образование, воспитание, семья, сообщество, социальное, духовное, 
просвещение, сотрудничество.
Annotation. The article provides ways and recommendations for improving the social partnership of the 
family, community and college in educating young people in New Uzbekistan, as well as level of studiedness 
of the cooperation.
Keywords: education, upbringing, family, community, social, spirituality, enlightenment, cooperation.
94
Sunnatova R.I., Parpiev U. Kasbga yo‘naltirish maslahatlari: metodlar, muammolar, imkoniyatlar. – Toshkent: “Fan”, 2001. 
– B. 88.

---

“Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari”
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to‘plami
171
Yangi O‘zbekistonda barcha sohalarda ulkan islohatlar olib borilmoqda. Olib borilayotgan islohatlarning 
bosh omili inson, inson manfaatlari uchun hisoblanadi. Shu jumladan, ta’lim-tarbiya sohasida ham tub 
islohotlar olib borilmoqda. Shu bois dunyo mamlakatlari tomonidan Yangi O‘zbekistonda yoshlarning aqliy, 
ma’naviy-ma’rifiy va jismoniy kamoloti taraqqiyoti, ularning zamon talablariga mos bilim olishlari, kasb-
hunar egallashlari, iqtidori va qobiliyatlarini namoyon qilishi va yanada rivojlantirishi uchun yaratilgan 
imkoniyatlar e’tirof etilmoqda. 
Prezident Shavkat Mirziyoyevning zamonaviy davlatchiligimizning tarixida taraqqiyparvar o‘zgarishlar 
yaratayotgan Oliy Majlisga Murojaatnomalarida ilgari surilgan innovatsion g‘oyalar mamlakatimizda 
barkamol avlodni tarbiyalashda oila, mahalla va ta’lim muassasalari hamkorligini takomillashtirishda muhim 
ahamiyatga ega bo‘ldi. Yoshlarni hamkorlikda milliy va zamonaviy ruhda tarbiyalab ularga innovatsion 
g‘oyalarni singdirish bugungi kunning talabi hisoblanadi. 
Yosh avlodni har tomonlama sog‘lom va barkamol etib tarbiyalash borasidagi ishlarimizni yangi 
bosqichga ko‘tarish maqsadida “Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi qonunni yangi tahrirda qabul 
qilindi. Shu asnoda yangicha yondashuvlar hayotga faol joriy etilmoqda.
Tadqiqotimiz obyekti xususiyatlaridan kelib chiqib, oila, mahalla va ta’lim muassasalari ijtimoiy-
pedagogik hamkorligida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni samaradorligini oshirish jarayoni va bu jarayonning 
mazmuni, shakli va uslublari ilmiy tadqiqotlarda qay darajada aks etgani muhim ahamiyatga ega. Shu 
bois tadqiq qilinayotgan muammoni asoslash va uning ilmiy yechimini topish maqsadida ta’lim-tarbiya 
jarayonida oila, mahalla va ta’lim muassasalari ijtimoiy hamkorligida ma’naviy-ma’rifiy ishlarning pedagogik 
xususiyatlarini, jihatlarini ajratib olib tahlil qildik. Avvalo, tahlil qilishni bu yo‘nalishda amalga oshirilgan 
ilmiy tadqiqotlar, adabiyotlar, ularning bajarilishi va amalga oshirilishidan kelib chiqqan holda tadqiq etdik.
Oila, mahalla va ta’lim muassasasi hamkorligi samaradorligini oshirishga yo‘naltirilgan ilmiy izlanishlar 
jahonning yetakchi ilmiy markazlari va oliy ta’lim muassasalarida olib borilmoqda. Jumladan, “Oila, gender, 
demografiya” ilmiy- pedagogik markaz (Rossiya), “Bo‘lg‘usi onalar maktabi” (Yaponiya), “Oila va maktab” 
Yapon markazi “Xokkaydo”, oilaviy muammolar, oila, maktab va jamoatchilik faoliyatini tadqiq etuvchi 
ko‘p tarmoqli ijtimoiy “Oila” markazi (Astraxan), yoshlarni oilada, jamiyatda zamon talabiga muvofiq 
tarbiyalashga qaratilgan “yoshlarga ahamiyat”, “yoshlar ishi”, “yoshlar xizmatlari” kabi harakat rejalari 
va tizimli ilmiy loyihalar ishlab chiqilgan (German Institute for International and Security Affairs, German 
Council on Foreign Relations). Yoshlarga o‘z hayotini yaxshilash va vatan ravnaqiga o‘zining hissasini 
qo‘shishga undaydigan yoshlar tashkilotlarining faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan umummilliy 
konsepsiyasi ishlab chiqilgan (Centre of scientific investigation of Central Asia, Institute for the study of 
Religion). Ta’lim muassasalarida yoshlar bilan ishlaydigan mutaxassis kadrlarni tayyorlash, vatanparvarlikni 
targ‘ib etuvchi loyihalarga pedagog, jamoatchilik birlashmalari va davlat tashkilotlari vakillari, ta’lim 
muassasalari va qo‘shimcha ta’lim markazlari xodimlari, ota-onalar, faol yosh volonterlarni jalb etgan holda 
yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashning ijtimoiy pedagogik texnologiyalari ishlab chiqilgan, oila 
institutini ijtimoiy-sotsiologik jihatdan tadqiq etuvchi, yoshlarni oilaga tayyorlovchi, yoshlarda ma’naviy-
axloqiy fazilatlarni shakllantiruvchi, oila, mahalla va ta’lim muassasalari hamkorligini kuchaytirish chora-
tadbirlarini amalga oshirayotgan Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi (O‘zbekiston), Mahalla va 
oilani rivojlantirish vazirligi huzuridagi “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqotlar markazi (O‘zbekiston) faoliyat 
olib bormoqda.
Bugungi kunda barkamol avlod tarbiyasi oila, mahalla va ta’lim muassasasining ijtimoiy, ma’naviy-
ma’rifiy hamkorligining bosh, ustuvor masalasi hisoblanadi. Buning uchun oila, mahalla va ta’lim muassasasi 
ijtimoiy hamkorligini ma’naviy-ma’rifiy faoliyat misolida takomillashtirishni yoritish, tahlil qilish jarayonida, 
“ma’naviy-ma’rifiy” tushunchasini yoritish maqsadga muvofiq. 
Mamlakatimizning dunyodagi o‘rni, darajasini belgilovchi omillardan biri bu ma’naviyatdir. Bu 
o‘zbek davlatining uch ming yillik tarixidagi rivojlanish jarayonida tasdiqlangan va shu boisdan milliy 
mustaqillikning dastlabki yillaridanoq ma’naviy qadriyatlar masalasi, ularni asrash, tiklash va kelajak avlodga 
yetkazish eng dolzarb masalaga aylandi. 
Shu maqsadda oila, mahalla va ta’lim muassasalari ijtimoiy hamkorligida olib boriluvchi ma’naviy-
ma’rifiy ishlar negizini to‘la yoritish uchun “ma’naviyat” va “ma’rifat” tushunchalaring lug‘aviy ma’nolarini 

---