‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
|
61aef8397723d3.50813536
- Bu sahifa navigatsiya:
- «Harbiy kommunizm» siyosati
- «Yangi iqtisodiy siyosat»
- Cbayanov Aleksandr Vasilevich
- Maijinalizm
Ma’muriy-buyruqbozlik
(rejalashtirilgan bozor) — sobiq SSSR va «sotsialistik» deb atalgan davlatlarda amalga oshirilgan bozor turi, unda davlat mulki ustun va xususiy mulk deyarli yo‘q, imperativ qat’iy reja hukmron, erkin raqobat inkor etiladi; qat’iy baholar qo‘llanadi. Hayot bozoming bu turini inkor etmoqda. «Harbiy kommunizm» siyosati (1918-1920) — Sovet davlatida qo‘llanilgan, tovar-pul munosabatlari inkor etilgan, qat’iy taqsimot va to‘la milliylashtirish hamda oziq-ovqat razvyorstkasi amalga oshirilgan, bir qancha sotsial sohalar tekin bo'lgan (transport, elektr energiyasi, kommunal xizmatlar). Bu davrda mamlakat og‘ir inqirozga uchradi. «Yangi iqtisodiy siyosat» (Новая экономическая политика, «NEP») — Sovet davlatida 1921-yilda joriy etilgan. Tovar-pul muno sabatlariga keng o'rin berilgan, denatsionalizatsiya amalga oshirilgan, xususiy ishlab chiqarish va savdoga keng o‘rin berilgan va yagona oziq- ovqat solig‘i joriy etilgan. Undagi kapitalistik munosabatlar iqtisodiyotni tez tiklash va rivojlantirishga imkon berdi. Faqat og‘ir sanoat, bank, temir yo‘l, tashqi savdogina davlat monopoliyasida bo‘lgan. Moliya tizimi pul islohoti orqali kuchaytirilgan. 1928-yildan boshlab inkor etilib, ma’muriy-buyruqbozlikka o‘tildi. Cbayanov Aleksandr Vasilevich (1888-1937) — taniqli iqtisodchi, Rossiyada tashkiliy ishlab chiqarish maktabining asoschisi, dehqonni mehnat xo'jaligining asosi deb, oilaviy mehnat yacheykasini tashkil etgan (kollektivizatsiyaga qarshi); kooperatsiya va agrar sohalarda 200 ga yaqin asar yozgan, bosh asari «Xo'jalikning nokapitalistik sistemalari nazariyasi»dir. U 1937-yilda iepressiya qilinib, qatl etilgan. Ilmiy g‘oyalari hozirda ham ilmiy-amaliy ahamiyat kasb etadi. Monopoliya - ishlab chiqarish va banklaming yiriklashuvi va markazlashuvi, sof raqobat yo'qoladi (nomukammal raqobat), monopol baho, foyda yuzaga keladi. Maijinalizm — fransuzcha «chegaraviy» so‘zidan olingan, XIX asming 70-yillari Jevons, Menger, Valraslar tomonidan ochilgan iqtisodiyotning metodologikprinsiplaridan biri, iqtisodiy hodisalami tahlil etishda eng chekka ko‘rsatkichlarga suyanadi. Iste’molni ishlab chiqarishdan ustun qo'yadi. Qiymatning mehnat nazariyasi inkor etiladi. Avstriya maktabi vakillari tomonidan qo'llanilgan. XIX asming o'rtalarida fransuz iqtisodchisi Kumo (1821-1877), nemis iqtisodchilari Tyunen (1783-1850), Gossen (1810-1858) birinchi bo'Hb maijinal tahlilni iqtisodiy nazariyaga joriy etishga uringan. Uning kategoriyalari: qimmat, eng yuqori, chegaralangan naf, noyoblik, ishlab chiqarishning eng yuqori unumdorligi va boshqalar. Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling