‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Asosiy tushuncha va iboralar
|
61aef8397723d3.50813536
- Bu sahifa navigatsiya:
- IV b о b. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDAGI IQTISODIY G‘OYALAR 4.1. Amir Temur davridagi iqtisodiy g‘oyalar
Asosiy tushuncha va iboralar
«Avesto», «Hidoya» asari, islomdagi farz va sunnat amallari, za kot, halol mehnat, halol luqma, ehson, sadaqa; ehtiyoj, boylik, mulk, davlat. Nazorat va mulohaza uchun savollar 1. «Buyuk ipak yo‘li»ning Markaziy Osiyoda iqtisodiy munosa batlar ravnaq topishidagi o‘mi nimalardan iborat? 2. «Avesto»dagi iqtisodiy g'oyalarda ijtimoiy mehnat taqsimotining qaysi jihatlariga ko'proq e’tibor berilgan? 3. «Avesto» asarida qashshoqlikni yo'qotish borasida qanday tadbirlar asos qilib olingan? 4. «Alpomish» dostonidagi ijtimoiy nizoda islom ta’limotidagi qanday mezon sabab bo'lgan? 5. Xalq maqollaridagi iqtisodiy fikrlami bayon ettiring. 6. Islom ta’limotidagi iqtisodiy g‘oyalami qanday guruhlarga ajratish mumkin. 7. Forobiy, Ibn Sino, Beruniy va Yusuf Xos Hojibning iqtisodiy g‘oyalaridagi umumiy va xususiy jihatlami so‘zlab bering. 8. Milliy iqtisodiy tafakkur shakllanishida Markaziy Osiyo donishmandlari iqtisodiy g'oyalarining ahamiyatini so‘zlab bering. IV b о b. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDAGI IQTISODIY G‘OYALAR 4.1. Amir Temur davridagi iqtisodiy g‘oyalar Amir Temur va uning avlodlari davrida markazlashgan davlat baipo etildi, iqtisodiyotning barcha sohalarida (hunarmandchilik, qurilish, qishloq xo‘jaligi, ayniqsa, savdoda) muhim yutuqlar qo‘lga kiritildi. Bunga to‘g‘ri tanlab olingan iqtisodiy g'oyalar va iqtisodiy siyosat yordam berdi. Amir Temur (1336-1405) davlat va iqtisodiyotni boshqarishda o‘ziga xos maktab yaratgandi. Sohibqiron davlatida devoni buzurg (bosh vazir)dan tashqari har bir viloyatda Devon deyiluvchi boshqarma bo‘lgan. U davlatning butkul ishlarini: soliq yig‘ish, tartib saqlashni, ijtimoiy binolar bozorlar, hammomlar, yo‘llar, suv inshootlari tarmoqlarini nazorat qilardi. Uning xodimlari vaqti-vaqti bilan so'roq, tekshirish, taftish va tergov ishlarini olib borishardi. Ayniqsa, tosh-u tarozi to ‘g‘riligi, odil baho tekshirilgan, qallob va tovlamachilar qat’iy jazolangan, eng muhimi bu ish bozorda, xalq oldida amalga oshirilgan. Savdogarlarga olib kelingan mol ustiga 10 foiz narx qo‘yish mumkin bo'lgan. Sohibqiron Amir Temur, jumladan, shunday degan edilar: «Amr qildimki, sadrlarsadri (sadr, vaqf yerlar va vaqf etilgan boshqa mulkning hisob-kitobini olib boruvchi mansabdor) sayyidlar va boshqa arboblarga suyurg‘ol tariqasida berilgan yerlar va vaqflaming ahvolini, ulaming vazifalarini qay darajada ado etayotganliklarini tekshirib, menga arz qilib tursin... Saltanatning har bir idorasida kirim-chiqimlami, kundalik xarajatlami yozib borish uchun bir kitob tayinlansin». Sohibqiron davrida yerga egalikning beshta asosiy ko‘rinishi bo‘lgan: 1. Suyurg‘ol yerlar. Katta hajmdagi bu yerlar davlat tomonidan ajratib berilib, bir avloddan ikkinchisiga o‘tgan. Suyurg‘ol egasi markaziy xazinaga to‘lanadigan soliqdan ozod qilingan. Bunday yer egalari dehqonlami ishlatib, yer solig'i - xiroj olganlar. 2. Tarxon yeriar. Bu yerlar xususiy mulk bo‘lib, ular odamlaiga biron-bir xizmati uchun berilgan. 3. Ushr yerlar. Sayyid va xo‘jalaiga mansub yerlardir. Bundan olingan hosilning o‘ndan biri davlatga berilgan. 4. Vaqf yerlar, masjid, madrasa, xonaqoh, qabriston va shu singari joylarga doir yerlardir. Vaqfda yer, suv, bozor, qul, pullar va boshqalar mol-mulki bilan in’om etilardi. Masalan, Amir Temuming Ahmad Yassaviy uchun qurdirgan vaqfnomasi katta ahamiyatga ega. Ahmad Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling