Zbekiston respu blikasi xalq
Download 0.87 Mb. Pdf ko'rish
|
giologiya
Tayanch iboralar: Shamol, nurash, jins, sirt, gorizontal, chuqurlik, deflyatsiya, qum, tepalik,
amplituda, qatlam, eol, muz, parchalash, relef, denudatsiya, akkumulyatsiya, korroziya, uyish, silliqlanish, barxanlar, dyupa, less, o’zan, eroziya, jar, sel, oqim, bazis, regressive eroziya, chuqurlama, pekeplenar. Daryo soxillarida o’simlik bo’lmasa shamolning ishini yaxshi kuzatish mumkin. Shamol ayniqsa cho’llarda katta ishlarni bajaradi. Bu ish shundan iboratki, shamol qumlarni surib ketib, xarsang va toshlarga olib borib uradi. Qumlar tog’ jinsi sirtiga kelib uriladi, sirtning yuzi tekislanadi, juyaklar, chuqurliklar va xatto ikkala tomoni bo’sh joylar hosil bo’ladi. Shamol tog’ jinslarining buzilish maxsulotlarini bir joydan ikkinchi joyga ko’chirish ishini xam bajaradi. Shamol faqat gorizontal satxlarni shipirib ketish bilangina chegaralanib qolmay, balki mayda-mayda chuqirliklarga xam kirib, u yerdan tog’ jinslarining nurash maxsulotlarini olib chiqib ketadi. Faqat mana shu “deflyatsiya” ishi natijasida cho’l tog’ jinslari batamom buziladi. Shamol faqat mayda changlarnigina uzoq joyga uchirib keta oladi. Qumni esa yer yuzasidan bir oz ko’tarib uchirib ketadi va uzoq joyga bormay qum tepaliklar ko’rinishida to’playdi. Qum tepaliklar faqat saxrolarda va dengiz soxillarida, shuning dek qisman katta daryolarning buyida xam hosil bo’ladi. Qumtepaliklar taqsimlashgan xolda, shamolga perpendikulyar joylashgan bo’lib, ba'zan ularning balandligi 120-130m ga yetadi. Ularning yillik siljish amplitudasi 20 m ga yetadi. Nurashdan hosil bo’lgan maxsulotlarni ko’chirishda ham shamol katta ish bajaradi. Doimo shamol bo’lib turganda chang katta qatlamlar hosil qilishi mumkin. Umuman shamol ta'sirida hosil bo’lgan barcha tog’ jinslari eol (yunoncha shamol xudosi) tog’ jinslari deyiladi. Shamol suv va muzliklar nurash maxsulotlarini bir joydan ikkinchi joyga ko’chirish bilangina chegaralanmay, balki ular tog’ jinslarini mexanik ravishda parchalaydi va yer yuzasi relyefini o’zgartiradi. Bu narsa geologiyada denudatsiya jarayoni deyiladi. Shamolning geologik ishi asosan mana bulardan: deflyatsiya (uchirish), akkumulyatsiya (to’planish) va korroziya (uyish, silliqlanish)dan iborat.
Download 0.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling