Ўзбекистон республикаси алоқа ва ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахборот технологиялари университети

 
 

---

54 
3.2. Электрон каталог маълумотлар базасини яратиш. 
 
Корпоратив ахборот ресурс марказларининг автоматлаштирилган 
тизимида янги база очиш учун ―Администратор‖нинг автоматлаштирилган 
иш жойидаги ―Маълумотлар базаси― тугмаси босилади (3.6-расм). Пайдо 
бўладиган интерфейснинг «Янги каталог киритиш» ѐзувининг пастки 
қисмидаги ―Kalit so’z‖, ―Nomi‖ ва ―Tip‖ майдонлари тўлдирилади ва 
―Qo’shish‖ тугмаси босилади. 
3.6-расм. 
―Kalit so’z‖ майдонига янги очилаѐтган маълумотлар базасининг лотин 
алифбосидаги қисқа номи киритилади. ―Nomi‖ майдонига янги очилаѐтган 
маълумотлар базасининг номи киритилади. Эслатма: Яратилаётган 
маълумотлар базалари китобхонга “очиқ” ёки бу базалар фақат 
“кутубхоначиларга “очиқ” бўлиши мумкин. “Tip” майдонига менюдаги 
“Kitobhonga ochiq” ёки “Kitobhonga yopiq” режимидан бири танланиб 
киритилади. 
Маълумотлар базасининг номини ўзгартириш лозим бўлганда тугмаси 
босилади ва пайдо бўладиган интерфейсдаги тегишли майдонларга тузатиш 
киритамиз 3.7-расм ва ―Tahrirlash‖ тугмасини босамиз. Натижада янги 
номдаги маълумотлар базасига эга бўламиз. 

---

55 
3.7-расм. 
Маълумотлар базасини ўчириш керак бўлганда ―O’chirish‖ тугмани 
босамиз. Тизим маълумотлар базасини ўчирилишини тасдиқлашни сўрайди 
жавоб ижобий бўлган тегишли маълумотлар базаси ўчирилади (3.8-расм). 
Маълумотлар базасини ўчиришда жуда эҳтиѐт бўлиш лозим, зеро ўчирилган 
маълумотлар базасини тиклаш мумкин эмас. 
3.8-расм 
 
“ARMAT-U” тизимида маълумотномалар базасини 
шакллантириш. 
Бизга маълумки, ―ARMAT-U‖ тизимида маълумотномаларнинг уч 
шаклидан фойдаланилади. Булар: 
 динамик маълумотномалар; 
 иерархик маълумотномалар; 
 статик маълумотномалар.
Динамик маълумотномалар каталоглаштириш жараѐнида доимий 
равишда тўлдирилиб борилиши мумкин. Масалан: ―Сарлавҳалар‖, 
―Муаллифларнинг фамилияси, исми ва шарифи‖.
Иерархик маълумотномалар дастлаб тизим администратори томонидан 
Иерархик 
маълумотнома 
сифатида 
қайд 
этилади. 
Сўнгра, 
каталоглаштирувчининг автоматлаштирилган иш ўрнида иерархик шаклда 
тўлдирилади. Масалан: ГРНТИ, Фанлар ва бошқалар.

---

56 
Статик маълумотномалар тизим администратори томонидан бир 
маротаба тайѐрланади ва унга керакли маълумотлар администратор 
томонидан киритилиши мумкин. Масалан, каталоглаштириладиган ҳужжат 
тили, мамлакатлар кодлари ва номлари ва бошқалар. Бундай маълумотнома 
администратор томонидан бошқарилади ва каталоглаштирувчи томонидан 
фойдаланилади. 
Бу маълумотномаларни яратишдан мақсад, маълумотларни тизимнинг 
базасига бир маротаба киритиш ва улардан кўп маротаба фойдаланиш 
имкониятини яратишдир.