Ўзбeкистон рeспубликаси халқ таълими вазирлиги ўҚувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш ва психологик-педагогик республика ташхис маркази

4.3. Аддиктив хатти-ҳаракатларининг сабаблари 
Аддиктивлик - бу ўз ночорлигини тушуниш, ҳаётдан сурункали 
норозилик, ўзига ишончсизлик оқибатидир. Боланинг ҳар қандай ҳолатда ҳам 
ўзига бўлган ишончини қайтариш истаги, бошқаларнинг ҳурмати ўзига 
нотўғри, баъзан ўлимга олиб келадиган аддиктив хатти-ҳаракатлар шаклига 
олиб келади. 
Хулқ-атворида аддиктив ўзига хос шакллари бўлган болаларга оммавий 
мактаб доирасида психологик ва педагогик таъсир кўрсатиш қийин кечади, 
чунки улар педагогик эътиборсизликнинг тузатиб бўлмайдиган шакли 
натижасида шундай бўлиб қоладилар. Уларга нисбатан коррекцион чора-
тадбирларини ўтказиш тиббий даволаниш зарурати ва кўпинча юридик 
шахсларнинг таълим жараёнига жалб қилиниши билан мураккаблашади. 

---

Ўсмир кўпинча норозилиги туфайли ижтимоий муҳитга қарши ёшлар 
гуруҳларига жалб қилинади. Қоидага кўра, ўз фаолиятларини бўрттиришдан 
ўз-ўзини камситишга ўтиш мавжуд. 
Ўсмир тенгқурлар гуруҳи ижтимоий муҳитга қарши хатти-
ҳаракатларнинг марказий омили бўлиши мумкин. Ўз мавқеини мустаҳкамлаш 
ва ижтимоий муҳитга қарши хатти-ҳаракатларнинг марказий омили бўлиш 
заруратидир. Ўз мавқеини мустаҳкамлаш ва тенгдошлар орасида қабул 
қилиниш зарурати кўпинча кутилмаган хатти-ҳаракатларнинг ғайритабиий 
шаклларига тушиб қолишга ёрдам беради. Аддиктивлик ўсмирларнинг 
тенгдошлари орасида етакчиликка бўлган кучли эҳтиёж юзага келганда,
етакчилик мақомини бошқа йўл билан эгаллашга қодир бўлмаган ҳолат билан 
боғлиқ бўлиши мумкин. Аддиктив эмоционал қониқиш ҳолатига ўзига бўлган 
ишончга эришиш мотиви туртки бўлади. Қарамлик ҳолати ҳукмронлиги 
даврида ўсмир жамиятдан ажралиб ва фақат ўзига ўхшаш қарам инсонлар 
билан мулоқот қила олади. Қариндошлар "боланинг тамом бўлаётганини" 
кучли ҳис қилишади, чунки ўзини, танасини ва шахсий ҳаётини умуман 
эътиборсиз қолдириши натижасида нафақат психика, балки соғлиғи ҳам 
ёмонлашади. 
Кўпинча, бу инқироз ва ноқулай оилавий шароитларни бартараф этиш 
стратегияларининг чекланган танлови, қарамликнинг такрорланишини 
белгилайди; айрим ҳолларда психологлар қисқа муддатли қийинчиликларнинг 
суст ўтказишларини ажратиб кўрсатишади.