Ўзбекистон республикаси халқ

11. “Семинарнинг бошидан охиригача қатнашиш” қонуни. Бу 
иштирокчиларда масъулиятни вужудга келтириш учун зарур бўлган 
тамойилдир. 
12. “Ихтиёрийлик” қонуни. Семинарда ўз мулоҳазаларини баён қилиш, 
мунозараларда, ўйин ва машқларда иштирок этишда ихтиёрийликни жорий 
қилиши мумкин. 
13. “Вақтни тежаш – саришталик” қонуни. Гуруҳ иштирокчилари 
тренинг машғулоти давомида гапларини имкон қадар қисқа, лўнда ифодалаши, 
мавзу доирасидан четга чиқиб кетмаслиги лозим. 
14. “Шахсни баҳоламаслик” қонуни. Ҳар бир иштирокчи ўз фикр 
мулоҳазаларини, ҳиссиётларини баён қилиши мумкин, бироқ бунда бошловчи 
ва қолган иштирокчилар ҳикоядаги вазиятнигина муҳокама қилишлари керак ва 
сўзловчининг ўша пайтдаги хулқ-атвори, ҳатти-ҳаракатини баҳолашдан 
қочишлари керак. М: “ўша пайтда сиз жаҳлга берилмаслигингиз ёки бундай 
демаслигингиз керак эди” ва ҳок... Бунинг ўрнига бунақа вазиятда мен бундай 
қилардим ёки деярдим каби вариантларда сўзлашиш ёки фикрини билдириш 
сўралади. 
- Иштирокчилар бир-бирларига дўстона муносабатда бўлиши, бир-
бирларининг ҳиссиётларини ҳурмат қилишлари керак (М: кетиши керак бўлиб 
қолса албатта бошловчини огоҳлантириши ва аксинча). 
Бундан ташқари тренер томонидан қуйидагилар алоҳида таъкидлаб 
ўтилиши шарт. 
- Бировнинг фикрини умуман нотўғри деб ҳисоблаган ёки унга 
қўшилмаган тақдирда ҳам уни тўхтатиб қўйиш ёки устидан кулишга ҳеч 
кимнинг ҳаққи йўқ. 
- Иштирокчилар бир-бирини масҳаралаши ёки ғурурига тегадиган гаплар 
айтиши мумкин эмас. 
- Иштирокчилар ҳам, бошловчи ҳам, агар савол унинг шахсий ҳаётига 
тегишли бўлса, жавоб бермаслик ҳуқуқига эга. 
- Бошловчига саволлар ва фикрлар аноним тарзда берилиш имконияти 
яратилиши шарт. Лекин бу ҳаддан ташқари чегарадан чиқиш имконини 
бермаслиги, яъни бошловчининг шахсиятига тегиш кабиларга йўл 
қўйилмаслиги таъминланиши керак. 

---

14 
Меъёрларни машғулот ўтказишдан аввалроқ катта қоғозга ёзиб, хонага 
осиб қўйиш ёки гуруҳ аъзолари билан биргаликда «Фикрий ҳужум» усули 
орқали аниқлаштириб олиш мақсадга мувофиқ. 
Бу биринчи гуруҳий келишув ҳисобланади. Бунда шу нарса муҳимки, ҳар 
бир кишининг фикрини албатта эшитиш, нима учун бу тамойилга 
хайрихоҳлиги ёки норозилигини изоҳлашини сўраш лозим. Тамойилларни 
тасдиқлашни овозга қўйиш керакмас. Агар кимдир гуруҳнинг фикрига норози 
бўладиган бўлса, уни кўндиришга ҳаракат қилиш ёки гуруҳ бошқа қарорга 
келиши лозим бўлади. Чунки унинг фикрини инобатга олмаслик - гуруҳдаги 
психологик иқлимга салбий таъсир этиши аниқ. Яъни фикри инобатга 
олинмаган иштирокчида норозилик ҳолати пайдо бўлади ва бу унинг 
тренингдаги бутун иштироки давомида минус ҳолатларни келтириб чиқариши 
мумкин. Бундан ташқари унда руҳий тушкунлик, ўз-ўзини баҳолашнинг 
пасайиши ва ҳ.к.лар ҳам пайдо бўлиш эҳтимолини туғдиради. 
Тренинг қонунлари бўйича гуруҳ ишларини фаоллаштириш усуллари.