Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги
Download 0.87 Mb. Pdf ko'rish
|
hayot xavfsizligi amaliy
|
7- amaliy mashg’ulot
MA’LUMOTLARNI AKS ETTIRISH VOSITALARINI O’RGANISH
Ishning maqsadi: Ma’ stikalarini o’rganish bo’yicha amaliy tajriba orttirish.
zish),
akusti me’yorida yoki yo’k), ba’zan o’lchamning
N A Z O R A Т U 1. Aprior taxlil qanday o’tkaziladi? 2. Aposterior taxlil qanday o’tkaziladi? Faoliyat xavfsizligini loyi harakati nimadan iborat? Faoliyat xavfsizligini loyih harakati nimadan iborat? Faoliyat xavfsizligini loyiha lumotlarni aks ettiruvchi vositalarning turlari, vazifasi, ishlash tartibi va texnik xarakteri UMUMIY MA’LUMOТLAR Ma’lumotlarni aks ettiruvchi vositalar (MAEV) - ishlab chiqarish jarayoni parametrlari, mashina va mexanizmlar, hamda ularning alohida qism va detallari ishi va holati hakida ma’lumotlar qabul qilib turish va ma’lumotlarni boshqaruvchilarga (operatorlarga) uzatib turish uchun xizmat qiladi. Bu vositalardan inson texnologik jarayonni bevosita o’zi kuzata olmaganda yoki uni miqdoriy va sifat jihatdan mustaqil baholay olmaganda foydalaniladi. Operator sezgi a’zolariga ta’sir qilishga qarab MAEV kuyidagi: vizual (ko’z orqali se k (quloq orqali eshitish) va taktil (teri orqali sezish) turlarga bo’linadi. MAEVlarga yozuvli yoki simvolli taxtani yorituvchi cho’g’lanuvchi lampalar, strelkali-shkalali o’lchov asboblari, xar xil ko’rsatgichlar, xisoblagichlar, ovozli oxanglar, sirenalar, ekranlar, sxemalar va xokazolar kiradi. Ular o’z prinsipiga ko’ra «ha-yo’q» degan ma’lumotni berishi mumkin (ya’ni mashina ishlayapti yoki yo’q; birorta o’lcham
26 sonli o 200-400 Gs, tovush bosimi darajasi 30-80 trakto orlarning bo’yalishi) psixologik, fiziologik, gigiyenik va estetik arning
yuza tekisligi operatorning qarash chizig’iga perpendikulyar bo’lishi kerak. ’zgarishini ko’rsatadi ( 9-rasm). Тovush signallari: avariya (chastotasi 800-5000 Gs, tovush bosimi darajasi 90-100 dB oraliklarda), ogohlantiruvchi (chastotasi 200-80 Gs, tovush bosimi darajasi 80-90 dB) va xabar beruvi (chastotasi dB) signallarni berish uchun ishlatiladi. Ogoxlantiruvchi va avariya signallari uziluvchan qilib amalga oshiriladi va aloxida signallarning eshitilish uzunligiga teng va ular oralig’i intervali kamida 0,2 sekundgacha bo’ladi. Signal tovushi bosimining darajasi ishlab chiqarish jarayoni shovqini darajasidan kamida 10-16 dB ga baland bo’lishi lozim. Тraktorlarda tovush signalining darajasi traktor shovqinidan kamida rdan 1 metr masofada 8 dB ga baland bo’lishi kerak. Ergonomika boshkarish joyi(post)ni ratsional tashkil qilishning umumiy prinsiplarini xamda ularda asosiy va qo’shimcha jixozlarning joylashishini belgilaydi. Bu masalalar turkumiga boshqarish joyining tashki bezatilishi (masalan, aloxida qism va dev talablar kiradi. Avtomatlashgan boshqarish tizimlarida operator ish joyining asosiy elementlariga panel kiradi. U shunday joylashishi kerakki, undagi asbobl
9-rasm. Ma’lumotlarni aks ettiruvchi vositalar (MAEV) va boshqarish organlarining mantiqiy belgilari: 1-akkumulyator batareyasini zaryadlash; 2- motordagi moy bosimi; 3-kopqoq yopilishini ko’rsatuvchi signal; 4-burilish signali; 5-oldingi oynani tozalagichning signali; 6-tovush signali; 7-uzoqga tushuvchi chiroq; 8-ventilyator; 9-drossel qopqoqi; 10-donni to’kish; 11-ishchi organlarga harakat uzatish yuritmasi qo’shilgan; 12-ishchi organlarga harakat uzatish yuritmasi ajratilgan; 13-ishchi organlarni ko’tarish; 14-ishchi organlarni tushirish; 15-orqa ilgichlarni yoritish; 16-motovilani vertikal tekislikda rostlash; 17- m ontal tekislikda rostlash; 18-jatkani vertikal tekislikda rostlash. otovilani goriz
27
Boshqarish pultidagi boshqarish qismlari qulay va qo’l yeta oladigan bo’lishi lozim. Pultning umumiy balandligi pol satxidan ko’pi bilan 120 sm balandlikda bo’lishi kerak. Unda yozuvlar uchun 10x20 sm dan 30x40 sm gacha o’lchamdagi tekislik ajratiladi. Oyoqlarning erkin joylashishi va xarakatlanishi uchun balandigi - 63 sm, kengligi 50 sm va chuqurligi 45 sm bo’lgan bo’shliq ko’zda tutiladi. Pultda iborat. Shundan yurituvchi elementlarga eng qattiq ergonomik talablar qo’yil uchun
zarur issiqli ni o’tkazmaydigan bo’lishi kerak.
xarakatning eng qulay zonasi 70 sm bilan chegaralanadi. Boshqarish qism (organ)lari boshqarilayotgan - ta’sirni insondan mashinaga uzatish: uni xarakatga keltirish, ishchi qismlarni to’xtatish, talab qilingan ish rejimini belgilash, ma’lumotlarni kiritish yoki olish va x.k. vazifalarni bajarish uchun xizmat qiladi. Boshqarish qismlari yurituvchi element va ijro qiluvchi qismlardan adi.
Boshqarish qismlarining konstruksiyasi insonning xarakatlanuvchi apparatiga mos bo’lgan ruxsat qilingan va me’yoriy yuklanishni va uning antropometrik xarakteristikalariga binoan boshqarishni amalga oshirish bo’lgan aniqlik va xarakat tezligini tez aniqlashni ta’minlashi lozim. Boshqarish qismlari qo’l va oyoq orqali boshqariladigan qilib ishlanadi. Qo’l bilan boshqarish ancha aniq bo’lib, oyoq orqali boshqarishga nisbatan ustun turadi. Boshqarish qismlari ko’p bo’lganda yoki ularni katta kuch bilan ishlatganda qo’llarni ozod qilish uchun oyoq yuritmalari qo’llaniladi. Boshqarish qismlarining yurituvchi elementlarining shakli va o’lchamlari qo’l bilan ushlaganda ishonchli va toymaydigan bo’lishi, ularning materiallari zaxarsiz k va elektr toki
28 10-rasm. Zamonaviy qishloq xo’jalik mashinasi kabinasidagi MAEVlar. 1-bort kompyuteri; 2-MAEVlar; 3-boshqarish terminali.
Qo’l bilan boshqarish qismlari shunday joylashishi kerakki, bunda operator qo’llari 90-135 0 burchakka bukilgan xolda ularni bemalol siljita olsin. Boshqarish pedallari operator gavdasining ko’ndalang o’qiga yaqin joylashtiriladi (100mm dan katta bo’lmagan qiyalikda). Pedallar orasidagi masofa ikkala oyoq uchun 200-400 mm bo’lishi, hamda toymaydigan qilib yasalgan bo’lishi kerak. Boshqarish qismlari qo’l yoki oyoq og’irligi ostida tasodifan ko’shilib qolish extimolini kamaytirish uchun ular yetarli darajada qarshilikga ega bo’lishi kerak. Boshqarish qismlarini xarakatga keltirishga sarflanadigan kuch xaddan tashqari ko’p yoki kam bo’lmasligi lozim, aks xolda u operatorning jismoniy toliqishiga yoki xarakat aniqligining yo’kolishiga olib keladi. Ko’lda ko’p ishlatiladigan qismlar minimal kam kuch bilan boshqarilishi kerak. Quyidagi 30-jadvalda boshqarish qism (organ)lariga qo’yiladigan optimal kuch qiymatlari keltirilgan. 30-jadval Boshqarish organlariga qo’yiladigan kuch kattaligi
Т/r Boshqarish qismlari Kuch kattaligi, N
29 1 Dasta:
Me’yoriy 20-40 Maksimal 100 2
yengil
turi 1400-1600 ogir turi
6000-12000 3 Oyoq
pedallari:
kam ishlatiladigan tez-tez ishlatiladigan 300 gacha 20-50
4 Ko’lda boshqarish dastak (rыchag)lari uchun:
davriy
ishlatiladigan 120-160
tez-tez ishlatiladigan 20-40 Boshqarish qismlari va ma’lumotlarni aks ettiruvchi vositalar darxol seziladigan va tez topiladigan joyda o’rnatilgan bo’lishi lozim. Buning uchun ularga yoki ular joylashgan yerda tushuntirish yozuvlari yoki ma’noli simvollar keltirilishi, xamda ularni xar xil o’lcham, shakl va ranglarda ishlani ko’prok maqsadga muvofiqdir.
Ma’lumotlarni aks ettiruvchi vositalarni o’rganish b o’yicha topshiriq: Quyida berilganlar bo’yicha 1) tovush signali turi, chastotasi va bosimi 2) MAEV lar shakliy ko’rinishda ifodalansin. 31-jadval Talabaning varianti Tovush
signallari va vositalar 1,11 2,12 3,13 4,14 5,15 6,16 7,17 8,18 9,19 10,20 Avariya:
-chastotasi
-bosimi
Ogohlantiruvc hi:
-chastotasi
-bosimi
Xabar
beruvchi:
-chastotasi
-bosimi
Ma’lumotlarni aks ettiruvchi vositalar (9- rasm bo’yicha)
31- jadval bo’yicha MAEV larni aniqlash uchun variantlarni olib 32- jadvalni to’ldiring.
30
32-jadval Varianti Tovush signali va chastotasi Tovush signali va bosimi
Vositalar 1 800-5000 Gts 900-100db
N A Z O R A Т U CH U N S A V O L L A R 1. MAEVlar nima?
2. MAEVlarga qanaqa
talablar qo’yiladi? 3. Boshqarish organlari nima vazifa bajaradi? 4. Boshqarish organlariga qo’yiladigan kuchlarning miqdorlari qanaqa7 5 Boshqarish organlarining xavfsizlikni ta’minlashda qanaqa ahamiyati bor? Download 0.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|