Ўзбекистон республикaси олий вa о`ртa мaхсус тaьлим вaзирлиги тошкент молийa институти

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКAСИ
ОЛИЙ ВA О`РТA МAХСУС ТAЬЛИМ ВAЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ МОЛИЙA ИНСТИТУТИ




“МОЛИЯ КРЕДИТ”
кафедраси “XВКМ” фанидан

МУСТАҚИЛ ИШ

Бажарди: Азаматов Фаррух TМИ_БИ_55-2 гурух талабаси:
Текширди:

Toшкент – 2022

Валюта курси ва валюта катеровкаси

Жаҳон валюта бозоридаги операцияларнинг таркиби

ВАЛЮТА КУРСИ — бир мамлакат пул бирлигининг бошқа мамлакат пул бирлигида ифодаланган нархи. Валюта курсининг қатъий қайд этилган ва ўзгариб турадиган (валюта бозорида у ёки бу валютага талаб ёки таклифга қараб) турлари мавжуд. Валюта курси мамлакатлар валютасининг харид кобилияти, шунингдек халқаро тўлов воситалари (мас. СДР, евро) билан ўзаро муносабат ва б. омиллар (товарлар нархини миллий валютада таққослаш) асосида белгиланади. Уларнинг харид қобилиятининг ўзгариши билан (инфляция даражаси, тўлов баланслари ҳолати, турли мамлакатларда турлича фоиз ставкаларининг ўрнатилиши, жаҳон валюта бозориая мазкур валютага ишонч даражаси, шунингдек бошка сиёсий сабаблар таъсирида) Валюта курси ҳам ўзгариб туради. Марказий эмиссия банки белгилайдиган расмий Валюта курсини ҳукумат белгилайдиган ёки валюта бозорида вужудга келадиган эркин Валюта курсидан фарқламоқ керак. Бундам ташқари В. к. миллий пул бирлигининг бошқа давлат валютаси ёки халқаро ҳамда минтақавий валюталар билан ўзаро расмий ўрнатилган муносабатлар бўйича («сузиб юрувчи», «сирғалувчан» курс) белгиланиши ҳам мумкин (Европа валюта иттифоқида курсларнинг тебраниши + 2,25% доирасида чегараланган).

Валюта катеровкаси - бу хорижий валютанинг миллий валютадаги нархи. Бир валюта бирлигининг бошқасига нисбатан курси бевосита аниқланмаган тақдирда, талаб ва таклифга мувофиқ биржада котировка кросс-курс орқали аниқланади.

Замонавий жаҳон валюта бозорининг хусусияти шундаки, унда савдо ва молиявий операцияларга хизмат кўрсатиш билан емас, балки алмашадиган курслар фарқи ҳисобига фойда олиш билан боғлиқ операциялар устунликка ега. Ҳозирги вақтда бу операциялар ҳиссасига жаҳон валюта айланишининг 90 фоиздан ортиги тўғри келади. 40-50- йилларда бу кўрсаткич 10 фоизни ташкил етган еди. Демак, жаҳон валюта бозори ҳисоб-китоб марказидан молиявий ресурсларни халқаро қайта тақсимлаш механизмига айланиб бормоқда.
Замонавий валюта бозори 50-80- йилларда яратилган еди. Бу даврда, бир томондан, бозорда қатнашувчилар сони тез кўпайди, операциялар ҳажми ўсди, иккинчи томондан, барча валюта операцияларини яхлитлигини шакллантиришга имкон берувчи алоқа воситалари ва янги техника пайдо бўлди. Валюта операцияларини жуда қисқа муддатда амалга ошириш натижасида уларнинг моддий кўриниши йўқолди: миллий пул бирликлари бир мамлакатдан бошқасига асосан банкларнинг корреспондент ҳисобларидаги ёзувлар кўринишида кучса, нақд пуллар фақат пул алмаштирадиган шохобчалар, сайёҳлик фирмалари, банклар томонидан аҳолига хизмат кўрсатишда қўлланиладиган бўлди..

Валюта бозори иштирокчилари
Марказий банклар... Уларнинг вазифаси давлат валюта заҳираларини бошқариш ва курс барқарорлигини таъминлашдан иборат. Ушбу вазифаларни амалга ошириш учун тўғридан-тўғри валюта интервенсиялари ҳам, билвосита таъсир ҳам амалга оширилиши мумкин - қайта молиялаш ставкаси даражасини, захира стандартларини ва бошқаларни тартибга солиш орқали.
Тижорат банклари... Улар валюта операцияларининг асосий қисмини амалга оширадилар. Бозорнинг бошқа иштирокчилари банкларда ҳисобварақлар юритадилар ва улар орқали ўз мақсадлари учун зарур бўлган конвертация ва депозит-кредит операцияларини амалга оширадилар. Банклар товар ва фонд бозорларининг ялпи еҳтиёжларини валюта айирбошлашда, шунингдек, маблағларни жалб қилиш/жойлаштиришда жамлайди. Мижозларнинг аризаларини қондиришдан ташқари, банклар ўз маблағлари ҳисобидан мустақил равишда операцияларни амалга оширишлари мумкин.
Ташқи савдо операциялари билан шуғулланувчи фирмалар... Импорт қилувчиларнинг жами буюртмалари чет ел валютасига барқарор талабни, експорт қилувчилардан еса унинг таклифини, шу жумладан хорижий валютадаги депозитлар (валюта ҳисобварақларидаги вақтинчалик бўш қолдиқлар) кўринишида шаклланади. Қоидага кўра, фирмалар валюта бозорига тўғридан-тўғри чиқиш имконига ега емаслар ва конвертация ва депозит операцияларини тижорат банклари орқали амалга оширадилар.
Халқаро инвестиция компаниялари, пенсия ва тўсиқ фондлари, суғурта компаниялари... Уларнинг асосий вазифаси турли мамлакатлар ҳукуматлари ва корпорацияларининг қимматли қоғозларига маблағларни жойлаштириш орқали еришиладиган диверсификацияланган активлар портфелини бошқаришдир. Дилер жаргонида улар оддийгина фондлар деб аталади. Бу турга, шунингдек, хорижий ишлаб чиқариш инвестицияларини амалга оширадиган йирик трансмиллий корпорациялар киради: филиаллар, қўшма корхоналар ва бошқалар.
... Бир қатор мамлакатларда миллий валюта биржалари фаолият юритади, уларнинг функцияларига валюталарни алмаштириш киради юридик шахслар ва бозор курсининг шаклланиши. Давлат одатда маҳаллий валюта бозорининг ихчамлигидан фойдаланган ҳолда валюта курси даражасини фаол равишда тартибга солади.
Валюта брокерлари... Уларнинг вазифаси хорижий валютани харидор ва сотувчини бирлаштириш ва улар ўртасида конвертация ёки кредит ва депозит операциясини амалга оширишдан иборат. Ўз воситачилиги учун брокерлик фирмалари битим суммасининг фоизи сифатида брокерлик комиссиясини ундирадилар. Aммо бу комиссия миқдори кўпинча банкнинг кредит фоизлари ва банк депозити бўйича ставка ўртасидаги фарқдан камроқ бўлади. Банклар ҳам бу вазифани бажариши мумкин. Бундай ҳолда, улар кредит бермайдилар ва тегишли рискларни ўз зиммаларига олмайдилар.
Хусусий шахслар... Фуқаролар кенг кўламли операцияларни амалга оширадилар, уларнинг ҳар бири кичик, лекин жами улар сезиларли қўшимча талаб ёки таклифни шакллантириши мумкин: хорижий туризм учун тўлов; Пул ўтказмалари иш ҳақи, пенсиялар, тўловлар; қиймат омбори сифатида нақд валютани сотиб олиш / сотиш; спекулятив валюта операциялари.
Валюта бозорларининг таснифи
Валюта бозорларини бир қанча белгиларга кўра таснифлаш мумкин: тақсимланиш соҳасига кўра, валюта чекловларига кўра, валюта ресурслари турларига, ташкилий даражасига кўра.

Тарқатиш доираси бўйича
Халқаро валюта бозори дунёнинг барча мамлакатлари валюта бозорларини қамраб олади. Халқаро валюта бозори деганда кабел ва сунъий йўлдош алоқалари тизими билан чамбарчас боғланган жаҳон минтақавий валюта бозорлари занжири тушунилади. Aйрим валюталарнинг мумкин бўлган позицияси бўйича етакчи бозор иштирокчиларининг жорий маълумотлари ва прогнозларига қараб, улар ўртасида маблағлар тўлиб-тошган. Халқаро.

Ички валюта бозори- бу бир давлатнинг валюта бозори, яъни. маълум бир мамлакат ичида ишлайдиган бозор. Ички валюта бозори ички минтақавий бозорлардан иборат. Буларга банклараро валюта биржалари жойлашган валюта бозорлари киради