Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

3.8 – rasm. Sovitish sistemasi ventilyatorlari ulanish sxemasi 
[22; C.416 – 418 ]. P – predoxronitel; TD – termodatchik; KR – kontakt rele; R 
– qarshilik; M – ventilyator elektrodivigateli; 
a) Old tomoni
b) orqa tomoni
3.7 – rasm. 
Ventilyatorlar bilan majburiy sovitishli fotoelement batareyaning 
umumiy ko‘rinishi [13; patent №SAP 01413.Uz.] 

---

62
3.11 – rasmda fotoelement batareya elektr samaradorligining vaqtga bog‘liqligi 
keltirilgan. Fotoelement batareyaning elektr samaradorligi qiymati xududning atrof 
muxit temperaturasiga bog‘liq. 3.11 – rasmdan ko‘rinib turibdiki, atrof muxit 
temperaturasi ~ 30
0
С bo‘lganida qaytaruvchi reflektor qo‘llanilganida va sovutishsiz 
fotoelement batareyaning elektr samaradorligi standart qiymatdan 5 % ga kamayar 
ekan (1 – egri chiziq). Akslanuvchi reflektor bo‘lmaganida va sovutishsiz elektr 
samaradorlik standart qiymatdan ~4% ga kamayadi. Akslanuvchi reflektor 
ishlatilganida elektr samaradorlik akslanuvchi reflektor bo‘lmaganidan 5% past 
90 
80 
ﾒ 
ﾑ 
70 
60 
1 
50 
2 
3 
40 
30 
4 
20 
8:30 9:30 10:30 11:30 12:30 13:30 14:30 15:30 16:30 
3.9 – rasm. 
FEB temperaturasining vaqtga bog‘liqligi. 1 – sovitishsiz 
akslanuvchi reflektorli; 2 – sovitishsiz va akslanuvchi reflektorsiz; 
3 – sovutishli va akslanuvchi reflektorli; 4 – akslanuvchi reflektorsiz 
sovutish. 
・

---

63
210 
200 
190 
180 
170 
160 
150 
140 
130 
120 
110 
100 
90 
80 
70 
1 
2 
3 
4 
8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 
3.10 – rasm. 
Fotoelement batareya nominal quvvatining vaqtga bog‘liqligi. 1 
– reflektor va sovitishli; 2 – reflektorli va sovitishsiz; 3 – reflektorsiz, 
sovitishli; 4 – reflektorsiz va sovitishsiz. 
bo‘lar ekan. Akslanuvchi reflektor va sovutishli fotoelement batareya elektr 
samaradorligi 3 – egri chiziq bilan berilgan va uning qiymati 2,7% ga oshgan. Bu oshish 
majburiy sovitish qurilmasining mavjudligi bilan tushuntiriladi. Akslanuvchi reflektori 
bo‘lmagan fotoelement batareyaning elektr samaradorligini taqqoslashda (4 va 2 – egri 
chiziqlar) sovituvchi qurilmaning mavjudligi evaziga 2,5 % ga oshishi yuz beradi. 

---

64
Ventilyatorlar qo‘llanilganida elektr energiyasi sarfi taxminan 16 –17 W ni 
tashkil etadi. Xavo sovitish qurilmasi istemol qilgan elektr energiya ulushi kun 
davomida akslanuvchi reflektorli fotoelement qurilma umumiy quvvatining 8 % ni 
tashkil etadi. Akslanuvchi reflektordan foydalanish fotoelektrik qurilmaning 
akkumulyatsiyalovchi tizimida elektr energiyasini to‘plash imkoniyatini oshiradi, 
shunda reflektorsiz fotoelement batareyadan foydalanishga nisbatan zaryadlash 
vaqti ~ 30% ga kamayadi. 
17 
16 
15 
14 
4 
3 
13 
12 
2 
11 
1 
10 
9 
9:30 
10:30 11:30 12:30 13:30 14:30 15:30 16:30 
-- 
3.11 – rasm. 
Fotoelement batareya elektr samaradorligining vaqtga bog‘liqligi. 1 
– reflektorli va sovitishsiz; 2 – reflektorsiz, sovitishsiz; 3 – reflektorli va 
sovitishli; 4 – reflektorsiz va sovitishli. 

---

65