Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик- технология институти

8. Назарий билим ва амалий кўникмаларни баҳолаш. 
Махсус фанларни фаол методлар асосида ўқитишда билим ва кўникмаларини 
баҳолаш муҳим аҳамиятга эгадир. 
Баҳолаш деганда фан бўйича ўқув мақсадларига эришилган даражасини
натижа масштаби билан таққослаш тушунилади.
Махсус фанларни фаол методлардан фойдаланиб ўқитишда талабалар
билимини ва кўникмаларини баҳолаш ўқув мақсадларига йўналтирган ҳолда 
мунтазам ўтқазиб турилиши керак. Шунда бизда фаол методларнинг қандай 
натижа бериши ҳақида хулоса қилишга имконият яратилди. 
Билим ва кўникмаларни баҳолашда қуйидагиларга эътибор қаратиш муҳим 
аҳамиятга эга: 
- ўқув мақсадларига йўналтирган ҳолда оралиқ ва жорий назоратлар
мунтазам ўтказиб турилиши керак; 
- педагогик ва психологик тамойилларга, ҳамда баҳолаш стандартига 
асосланиши лозим. 
- баҳолашдан олдин талабани унга қўйиладиган талаб ва баҳолаш мезонлари 
билан таништириш. 
- билим ва кўникмаларни баҳолаш натижалари талабаларга иложи борича тез 
вақт ичида билдирилиши керак. 
- талабанинг олган паст натижалар сабаблари муҳокама этилиши керак. 
- паст натижалар олган талабаларга қўшимча таълим олиш бўйича 
имкониятлар яритилиш керак. 
Кўп ҳолларда талабаларнинг махсус фан бўйича билим ва кўникмаларини 
баҳолашда тестлар, саволлар ва топшириқлардан фойдаланилади. 
Педагогик адабиётлар ва тадқиқотларда топшириқлар тестлар қуйидаги 
йўналишларда тузилиши тавсия этилади. 
- талабалар назарий билимларини аниқлаш тестлари; 
- ўқув мақсадларига эришилганлигини аниқлаш учун натижа тестлари; 
- талабаларнинг интеллектуал ва бошқа қобилиятларни аниқлаш учун 
қобилият тестлари ва топшириқлар; 
- талабанинг амалий кўникмаларини аниқлаш топшириқлари; 
- талабанинг мотив, ижтимоий қадриятлари ва қарашларини аниқлаш тестлари. 
Бу билан бирга жорий, оралиқ ва якуний назоратлар тестлари билан 
фарқланади. 
Топшириқлар эркин жавоб берилиши лозим бўлган ва бир қанча 
жавоблардан бирини танлаш керак бўлган топшириқларга бўлинади. 
1. Эркин жавоб бериш лозим бўлган топшириқ: 

---

Ушбу топшириқни бажариш жараёнида талабалардан мустақил ҳаракатни 
талаб этади. Топшириқни бажаришга ажратилган вақт бу ерда муҳим аҳамиятга 
эга.
2. Бўш жойларни тўлдириш топшириқлари.
Бундай топшириқларда тўлиқ бўлмаган матнларга маълумот, гап бўлаклари, 
символлар ва сонларни киритишни талаб этади.
3. Берилган жавоблардан бирини танлашни талаб этувчи топшириқлар.
Манбаларда бу топшириқлар “дастурлаштирилган топшириқлар” деб 
юритилади. Бунда битта тўғри жавоб билан бир қаторда бир қанча нотўғри 
жавоблар киритилган бўлади.
4. Алтернатив топшириқлар: бундай топшириқларда фақатгина битта тўғри 
ва битта нотўғри жавоблар берилиши мумкин. Бундай топшириқлар талабадан 
мустақил фикрлашни талаб қилади.
5. Тўлдириш топшириқларида жавоблар сифатида фикрлар, тушунчалар, гап 
бўлаклари, сонлар, символлар, рақамлар киритилади.
Шунингдек, баҳолашда муаммоли саволлардан фойдаланилади. Муаммоли 
саволларни тузиш бўйича қуйидаги тавсиялар берилади.
- муаммоли савол тушунарли ва аниқ берилиши керак; 
- жавоб бериш учун етарли вақт ажратилиши керак; 
- талаба муаммоли саволларга жавоб беришда қийналса, уни тўғри ечимига 
йўналтириш керак.
Талабаларнинг амалий кўникмаларни мунтазам баҳолаш махсус фанларни 
ўқитишнинг асосий белгиларидан бири ҳисобланади. Амалий машғулотлар 
якунида доим синов ўтказилиши лозим. Синов – бу амалий фаолият тури бўлиб, 
унинг натижасини сифат жиҳатидан баҳолашдир. Синов орқали талаба бирор бир 
амалий топшириқни белгиланган вақтда бажариши текширилади ва баҳоланади. 
Шу билан бирга талабанинг эгаллаган кўникмалари аниқланади.
Синов ишлари бевосита махсус фанга тегишли фаолият турларига асосланган 
бўлиши, машғулот якунида белгиланган мезонлар асосида баҳоланиши лозим.