Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ғаниев С. К


 Ало^а каналларида маълумотларни з^имоялаш усуллари


Download 3.91 Mb.
Pdf ko'rish
bet136/170
Sana13.11.2023
Hajmi3.91 Mb.
#1770208
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   170
Bog'liq
axborot-kommunikatsion tizimlar xav- fsizligi

11.2. Ало^а каналларида маълумотларни з^имоялаш усуллари
Маълумотларни узатишни химоялаш масаласини ечиш усулларининг 
учта асосий гурухи мавжуд: каналга мулжалланган химоялаш усуллари, 
чеккалараро х,имоялаш усуллари ва уланишга мулжалланган химоялаш 
усуллари. Биринчиси х,ар бир канал учун мустакил равишда маълумотлар 
ок,имини х,имоялашни таъминласа, иккинчиси х,ар бир хабарни, уни манба-
дан адресатгача узатишда умумий х,имоялашни таъминлайди. Учинчи усул 
иккинчи усулнинг бир тури хисобланади.
Каналга мулжалланган усуллар манба ва адресатга богаик, булмаган 
хрлда, алох,ида узеллар орасидаги алох,ида алок,а канали буйича узатилаёт-
ган хабарлар ок,имини хдмоялашни таъминлайди. Бу хил х,имояни таъмин-


лашда бузгунчининг узелга (пакетни коммутацияловчи марказга) Караганда 
каналга таъсир этиш кулайлиги фараз килинади. Ундан ташкари, маълумот-
ларни узатиш тармогидаги узелларни фойдаланувчи терминалларини 
химоялагандек химоялаш мумкин эмас ёки иктисод нуктаи назаридан фой-
дасиз. Ушбу гурух, усулларининг камчилиги-кисм тармок, узелларидан бири-
нинг очилиши тармок, оркали утаётган хабарлар окимининг талайгина 
кисмини очилишига олиб келиши мумкин.
Терминаллар ва тармокдар уртасидаги алока каналларини каналга 
мулжалланган химоялаш харажатлари бевосита дахлдор тарафлар томони-
дан крплансада, маълумотларни узатиш кием тармога ичидаги каналга 
мулжалланган химоялаш усулларининг умумий нархи кием тармокдан фой-
даланувчиларнинг барчаси уртасида хисоблаб чик,илиши мумкин.
Чеккалараро щмоялаш усуллари хабарларни манба узеллари ва кабул 
килувчи орасида узатиш жараёнида шундай х,имоялайдики, манба ва адресат 
орасидаги алок,а каналларидан бирининг очилиши хабарлар окимининг 
очилишига олиб келмайди. Ушбу усулларнинг асосий афзаллиги - улардан 
фойдаланиш масаласи алох,ида фойдаланувчилар орасида, бошка фойдала-
нувчиларни жалб этмасдан, ечилиши мумкин.
Уланишга мулжалланган усуллар. Аксарият к,улланиш сох,аларида 
маълумотларни узатиш тармогини манбадан адресатгача уланишни ёки вир-
туал канални урнатиш учун фойдаланувчига такдим этилувчи мух,ит сифа-
тида тасаввур этиш мумкин. Бундай тасаввур этишда х,имоя уланишга 
муллжалланиши фараз к,илинади, яъни, х,ар бир уланиш ёки виртуал канал 
алох,ида х,имояланади. Шундай к,илиб, уланишга мулжалланган усуллар чек-
калар аро химоялаш усулларининг бир тури хисобланади. Уланишга 
мулжалланган усуллар турли шароитларда умумий химоянинг юкрри дара-
жасини таъминлайди ва химояга к,уйиладиган талаблар хусусидаги фойдала-
нувчининг идрокига мое келади. Чунки, уланишга мулжалланган ахборот 
конфиденциаллигини химоялаш усуллари асбоб-ускунани химоялашни, ма-
салан, фак,ат хабарлар манбаида ва кабул килувчида ахборотдан рухсатсиз 
фойдаланишдан х,имоялашни кузда тутади. Айни вактда х,имоялашнинг ка-
налга мулжалланган усуллари рухсатсиз фойдаланишдан химоялашнинг


маълумотларни узатиш тармогидаги хар бир узели томонидан таъминлани-
шини талаб этиши мумкин. аммо, баъзида иккала усулни куллаганда 
химоялашнинг тежамли даражасига эришилади.
Маълумотларни узатишни химоялашнинг у ёки бу усулидан фойдала-
нишдаги асосий вазифалар куйидагилар:

хабарлар мазмунининг фош килинишини олдини олиш; 

хабарлар окимининг тахлилланишини олдини олиш; 

хабарлар окими хакикийлигини бузилганлигини аниклаш; 

ёлгон уланишни аниклаш. 
Ахборот тизимлари ёки маълумотларни узатиш тармокларида ахборот 
хавфсизлигини таъминлаш максадида маълумотларни узатишни химоялаш 
усулларидан нафакат бузгунчи таъсири окибатларини аникдашни, балки, 
агар окибатлар вактинча характерга эга булганида, узилган (бузилган) уза-
тиш жараёнини автоматик тарзда тиклашни талаб этиш керак.
Хрзирда юкррида келтирилган вазифаларнинг бажарилишини таъмин-
ловчи химоялашнинг стандартлаштирилган механизмлари мавжуд эмас. Хдр 
бир муайян х,олда маълумотларни узатиш хавфсизлиги масалалари ахборот-
ларни криптографик узгартириш усуллари, ахборотларни х,алалларга бар-
дош кодлаш усуллари, хабарларнинг хакикийлигини таъминловчи усуллар, 
тизимлар ишлашининг ишончлилигини, яшовчанлигини ва барк,арорлигини 
таъминловчи усулларга асосланган химоялашнинг турли механизмларини 
биргаликда ишлатиш орк,али х,ал этилади.

Download 3.91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling