Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ғаниев С. К


 Симеиз курилмалар хавфеизлиги муаммолари


Download 3.91 Mb.
Pdf ko'rish
bet153/170
Sana13.11.2023
Hajmi3.91 Mb.
#1770208
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   170
Bog'liq
axborot-kommunikatsion tizimlar xav- fsizligi

12.4. Симеиз курилмалар хавфеизлиги муаммолари
Симеиз курилмаларни туртта категорияга ажратиш мумкин: ноутбук-
лар, чунтак компьютерлари (PDA), симсиз инфратузилма (куприклар, фой-
даланиш нукталари ва х,.) ва уяли телефонлар.
Ноутбуклар — корпоратив симсиз тармокдарда ва SOHO (Small Office 
Home Office - 
кичик ва уй офислари) тармокдарида кенг тарк,алган 
курилма.
Физик хавфеизлик ноутбуклар учуй жиддий муаммо хисобланади. 
Бундай компьютерларни харид к,илишдаги параметрлардан бири-унинг 
улчами. Ноутбук канчалик кичкина булса, у шунчалик киммат туради. 
Бошка тарафдан, ноутбук канчалик кичкина булса, уни угирлаш шунчалик 
осонлашади. Шифрлаш калитларининг, масалан, WEP-калитлар (Wired 
Equivalent Privacy), 
дастурий калитлар, пароллар ёки шахеий калитларнинг 
(PGP, Pretty Good Privace 
кабилар) йукртилиши катта муаммо хисобланади 
ва уни иловалар яратилиши боскичидаёк, хисобга олиш зарур. Нияти бузук, 
одам ноутбукни уз ихтиёрига олганидан сунг аксарият хавфеизлик меха-
низмлари бузилиши мумкин.
Ноутбукларнинг мобиллилиги уларнинг корпоратив тармоклараро эк-
ранлар (брандмауэрлар) билан химояланмаган бошк,а тармокдар билан ула-
ниш эхтимоллигини оширади. Бу Internet-уланишлар, фойдаланувчи 
тармокдар, асбоб-ускуна ишлаб чикарувчиларининг тармоги ёки рак,иблар 
хам жойланувчи мехмонхона ёки кургазмалардаги умумфойдаланувчи 
тармокдар булиши мумкин. Бундай холларда мобил компьютерларнинг ах-
борот хавфеизлиги хусусида жиддий уйланиш лозим.
Ноутбукларнинг физик сакданишларини таъминлаш усулларидан би-
ри-хавфеизлик кабелидан фойдаланиш. Ушбу кабел ноутбукни столга ёки 
бошка йирик предметга "бойлаб" к,уйишга мулжалланган. Албатта, бу юз 
фоизлик кафолатни бермайди, аммо хар холда угрининг анчагина куч сарф 
килишига тугри келади.
Ноутбукларнинг тез-тез угирланиши сабабли, ахборотни архивлаш-
нинг хавфеизликни таъминлашга нисбатан мухимлиги кам эмас. Шифрлаш


дастурлари файллар хавфсизлигини таъминлашда ёки каттик, дискларда 
шифрланган маълумотлар хажмини яратишда ишлатилади. Бу маълумотлар-
ни расшифровка килиш учун, одатда, паролни киритиш ёки шахсий калит-
ларни ишлатиш талаб этилади. Барча ахборотларни шифрланган файлларда 
ёки архивларда сакданиши керакли файллар тупламини архив учун нусха-
лашни енгиллаштиради, чунки улар энди маълум жойда жойлашган булади.
Угрилар учун ноутбуклар "биринчи номерли нишон" эканлигини 
фойдаланувчилар тушуниб етишлари ва уларни каровсиз крлдирмасликлари 
зарур. Хдтто офисларда ноутбукни кечага крлдириш мумкин эмас, чунки 
офисга куп кишилар (компания ходимлари, фаррошлар, мижозлар) ташриф 
буюрадилар.
Ахборотнинг чикиб кетиши ноутбук эгасининг куп одамлар 
тупланган жойларда хам содир булиши мумкин. Самолет - компания ме-
неджерлари фойдаланадиган одатдаги транспорт воситасидир. Самолетда 
кушни креслодаги йуловчи ноутбук эгасининг елкаси устидан мухим ахбо-
ротни укиб олиши мумкин. Хдтто "уй шароитидаги" ноутбуклар хам 
химояланиши зарур. Бу хрлда компьютернинг химояси сервер химоясидан 
фаркданмайди. Жуда хам зарур булмаган сервисларнинг учирилиши 
к,урилма ишлашини яхшилайди.
Узининг дастурий таъминотини ноутбукка урнатган нияти бузук, одам 
хавфсизликнинг барча механизмларини четлаб утиш имкониятига эга 
булади. Компьютерни уз ихтиёрига олган угри унга узининг дастурини 
урнатганида уни тухтатиб булмайди. ВЮБда (Basic Input/Output System-
киритиш/чик,аришнинг базавий тизими) ва каттик, дискда урнатилган па-
роллар угриланган ноутбукдан фойдаланишга тускинлик к,илиши мумкин.
Ушбу барча воситалар, афсуски, тажрибали хакер учун тусик
булаолмайди.

Download 3.91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling