Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

Kerosinning ishlatilishi.

Avvallari kerosin faqat yoritish uchun foydalanilgan xolos, hozirda kerosin

reaktiv yonilg’isi (asosan aviatsiyada), raketaning suyuq yonilg’isi komponenti

(oksidlovchi sifatida suyuq kislorod yoki nitrat kislota), tabobatda va texnik

ishlab chiqarish xom-ashyosi (texnik kerosin) xo’jaliklarda yoritish maqsadlarida ishlatiladi.

Aviakerosin aviatsiya mashinalarida nafaqat yoqilg’i sifatida, balki

xolodogent ya’ni sovituvchi va yoqilg’i tuzum detallarini moylovchi vosita

sifatida ham ishlatiladi. Shuning uchun kerosin yemirilishga qarshi va past

haroratli xususiyatlarga, hamda stabil yuqori oksidlovchi, katta yonish issiqligiga ega bo’lishi lozim. Hozirda zamonaviy uchish aparatlarinig aksariyati gazoturbinli – turbodvigatel (TVD) va turboreaktiv (TRD) dvigatellar bilan ta’minlangan. Gazoturbinli dvigatellarda yonish jarayoni yonish kameralarida sodir bo’ladi. U yerda turbokompressor yordamida siqilgan havo va suyuq yoqilg’i purkaladi. Yoqilg’i elektr uchqunidan yonadi. Havoni va yoqilg’ini jo’natish yoqilg’ini yonish va issiq gazlar oqimini hosil bo’lish jarayonlari bir vaqtning o’zida sodir bo’ladi. TVD va TRD larda hosil bo’lgan gazlardan turlicha foydalaniladi. TVD da gazlar havoni siquvchi kompressorni va havo vintini harakatga keltiruvchi turbinada kengayadi va asosiy tortish hosil bo’ladi. Gazlarni dvigatell glushitellarida yakuniy kengayishi natijasida asosiy tortish kuchi hosil bo’ladi. TRD da gazlar avval kompressorni harakatga keltiruvchi turbinada so’ng dvigatell glushitellarida kengayadi, tortish gazlarni glushitellaridan chiqishi natijasida hosil bo’ladi. Zamonaviy TRD larda turbinadan kegin kengaygan gazlar forsaj kamerasiga jo’natiladi, u yerda yoqilg’ini qo’shimcha qismi yonadi. U yerdan gazlar yuqori temperatura va tezlik bilan saplyaga boradi, natijada tortishish kuchi oshadi.Havo – reaktiv dvigatellar uchun yoqilg’i reaktiv yoqilg’ilar – aviatsion kerosin neftni fraksiyalarini to’g’ridan to’g’ri haydash yo’li bilan katalitik krekinglash natijasidagi gazoyllarni qayta haydash orqali ishlab chiqariladi, ko’p hollarda gidrogenlash jarayonlari qo’llaniladi.

Hozirda TS-1, T-1, T-2, RT markali yoqilg’i markalari ishlab chiqariladi. Og’ir tarkibli termostabil yoqilg’i ishlash tezligi tovushdan tez dvigatellar uchun ishlatiladi. Reaktiv dvigatellarga foydalaniladigan yoqilg’ilarning asosiy ko’rsatgichlari; zichligi, yonish issiqligi, fraksion tarkibi, qovushqoqligi, kristallanish temperaturasi, arenlar, oltingugurt, faol oltingugurtli birikmalar, va smolalarni tutushi, termik stabillik. [5]

5. Texnologik sxemani bayoni.
Xom neft xom-ashyo parkidan H-1 yoki H-1a nasoslariga berilardi. So’ng 3 ta parallel oqim bilan issiqlik almashtirgichdan o’tadi. 1-oqim T-9 issiqlik almashtirgichida atmosfera kolonnasi K-2ni I, II sirkulyatsion syg’orish issiqligi xisobiga isitilib xaydaladi. 2-oqim T-2 issiqlik almashtirgichda K-5 vakuum kolonnasi yuqori sirkulyatsion sug’orish xisobiga isib xaydaladi. 3-oqim T-22 issiqlik almashtirgichda vakuum kolonnasi K-5 ni gudron issiqligi xisobiga keyin X-14/1, T-22 issiqlik almashtirishdan o’tib vakuum kolonnasi K-5 ni gudron issiqligi xisobiga isitilib xaydaladi.

Xom neft 100-115ᵒC xaroratgacha qizdirilib termokimyoviy tindirgich E-4 (sharsimon tuzilishga ega sig’imi 600 m³) ga uzatiladi va bosim 0,63 MPa (6,3 kg/ sm²) dan oshmasdan ushlab turiladi..

2 bosqich elektrodegidratorga kirishdan avval neftga H-7 nasos ДСП tipidagi 0,8-1% li demulgator eritmasi beriladi. Kirish kollektorini ortiqcha tuzlanishini oldini olish maqsadida H-26 nasosi orqali E-18 yemkost tubidan Э-1, Э-2 elektrodegidratorlar liniyasiga xaydash uchun suv bug’i beriladi.

Suvsizlantirilgan va tuzsizlantirilgan neft Э-2 elektrodegidratordan H-25 nasos orqali 3 patokka ajratilib xaydaladi. 1 potok T-3a issiqlik almashtirgich orqali K-5 vakuum kolonnasini og’ir gazoili (III) pogon issiqligi xisobiga, 2-potok T-7 issiqlik almashtirgich orqali K-2 atmosfera kolonnasi dizel yoqilg’isi issiqligi xisobigaqizdirilib xaydaladi. 3-potok T-4 issiqlik almashtirsh qurilmasida, K-2 atmosfera kolonnasi og’ir dizel issiqligi xisobiga qizdirilib xaydaladi. mi 0.35 MPa (3.5 kg/sm²) xarorati 400-430ºC korsatkichlarga ega.

K-2 yon tomon fraksiyasi (kerosin va og’ir dizel yoqilg’isi) ga K-3 kolonnasi bug’latgich vazifasini bajaradi. K-3 (stripping) 3 ta seksiyaga ajraladi.

K-3/1 yuqori qismidan K-2 kolonnasining 35-tarelkasidan, 31 tarelkasidan kerosin (TC-1 yoqilg’isi) kiritiladi. Yengil fraksiyalarni bug’latgandan so’ng esa 36-tarelkaga qaytadi. K-3/1 pastki qismidagi yoqilg’I H-11 nasos yordamida XB-4, XB-5 xavo kondensatorida sovutilib A-5, A-18, A-17 aralashtirgichlarga kirib ishqor bilan aralashtirilib xaydaladi. TC-1 tayyor maxsulot sifarida beriladi. ketadi.

K-2 atmosfera kolonnasining ostki qismidan mazut H-4 nasos yordamida so’rilib ikki yo’nalishda xaydaladi. 1-yo’nalish issiq oqim sifatida, 2 yo’nalish P-2 pechga yoqilg’I sifatida beriladi.

Mazut 370-390ºC xaroratgacha P-2 da qizdirilib, vakuum kolonnasi K-5 ni xom-ashyosi sifatida K-5 kolonnasiga uzatiladi. K-5 kolonnasida barometrik kondensatorni yuqorigi qismidan kondensatlanmagan bug’ va gazlar, bug’ orqali 3 pog’onali ejektor xisobiga vakuum xosil bo’ladi. Kolonnada xarorat 400-420ºC, bosim 300-400 mm.sim. ust atmosfera bosimidan past xolatda jarayon boradi. K-5 da issiqlik sug’orish xisobiga olib ketiladi.

1-tsirkulyatsion sug’orish. K-5 kolonnasining 25-28 tarelkalaridan E-8 yomkost yuqoriga va K-5 kolonnasining 30 tarelkasiga qaytadi. E-8 ning pastki qismidan vakuum gazoyili fraksiyasi H-20, H-18, H-19 nasoslar yordamida T-2B, T-2b, T-2a issiqlik almashtirgichlarda xaydaladi. Bunda o’zini xaroratini xom neftni 2-oqimiga beradi. So’ng XB-7, X-15 xavoli sovutgichni 2 ta seksiyasi orqali xaydalib yuklanma sovutgichga o’tadi va K-5 kolonnasini 31-tarelkasi ostiga uzatiladi. .

K-5 kolonnani pastki qismidagi gudron H-5 nasoslar yordamida T-8b, T-8j issiqlik almashtirgichlarda o’z issiqligini tuzsiz neftga beriladi. Song T-8e, T-8d, T-8g issiqlik almashtirgichlarda o’z issiqligini xom neftga beradi.

Gudron X-8/1 yuklantirilgan sovutgichda sovutilishi uchun K-5 kolonnasini satx klapan kegulyator orqali maxsulot parkiga yuboriladi.

Neft maxsulotlarini suv bilan chiqib ketishini kamaytirish uchun qurilmaga suvlar saralash sxemasi qurilgan. [6]

6. Texnologik ishlab chiqarishdagi moddiy va issiqlik hisobi.

6.1 Moddiy va issiqlik xisobi.
Farg’ona neftni qayta ishlash zavodidagu quvvati 24503 kg/soat bo’lgan neftni birlamchi qayta ishlash tsexini moddiy va issliqlik xisobini bajaring. Asosiy qurilma bug'latish kollonasi [7].

Berilgan (Shurchinskiy nefti)

Benzin 180º C 14.0

Kerosin 120-240º C 11.6

Dizel yoqilg’isi 150-350 ºC 32.9

Mazut 350º C 41.5

Yechish:

1. 
   Yil xisobida jami ish kuni 340-345 kunni tashkil etadi. Jami ish kunni
   

345 kun deb qabul qilamiz. Unda:

24503 kg/soat

Yuqoridagi ma’lumotlardan foydalanib moddiy xisob jadvalini tuzamiz.

jadval 7.1.1

Moddiy balans xisobi.

Kelishi.				Sarfi
№	Xom-ashyo	%	t/yil		kg/soat	kg/sek
1	Neft	100	687248			23.055
Jami		100	687248			23.055
№	Chiqishi	%	t/yil		kg/soat	kg/sek
1	Benzin	14	96214.72		11620.14	3.2277
2	Kerosin	11.6	79720.768		9628.116	2.674
3	Dizel	32.9	226104.592		27307.329	7.585
4	Mazut	41.5	283146.176		34445.415	9.567
Jami		100	687248		83001	23.055

Neft mahsulotlarini molekulyar massasini aniqlaymiz.

bu yerda – neft mahsulotlarini nisbiy zichligi.