Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбeк номидаги

3. Илмий-
тадқиқот 
ишлари 
Магистратурада 
таълим олувчилар 
танлаган мавзуси 
бўйича магистрлик
диссертацияси асосан 
ОТМ илмий 
лабораторияларида, 
ФАнинг тармоқ 
институтларда, табиат 
муҳофазаси билан 
шуғулланувчи 
ташкилотлар базасида 
амалга оширади. 
Кафедра ѐки бошқа 
илмий муассасалар 
профессор-
ўқитувчилари, 
маслаҳатчилар илмий 
раҳбар этиб 
тайинланади. Илмий 
Магистратура икки 
хил йўналишдаги 
дастурлар бўйича 
олиб борилади: 
1) Илмий-
тадқиқот 
фаолиятига 
қаратилган 
дастур бўйича; 
2) Муайян бир 
ихтисослик 
бўйича касбий 
даражани 
юксалтиришга 
қаратилган 
дастур бўйича. 
Илмий мавзуси 
бўйича 
супервайзер 
раҳбарлигида 
Магистратурада 
таълим олувчилар 
танлаган мавзуси 
бўйича битирув 
малакавий ишини 
асосан ОТМ илмий 
лабораторияларида, 
ФАнинг тармоқ 
институтларда, 
табиат муҳофазаси 
билан 
шуғулланувчи 
ташкилотлар 
базасида амалга 
оширади. Кафедра 
ѐки бошқа илмий 
муассасалар 
профессор-
ўқитувчилари, 
маслаҳатчилар 

---

44 
изланиш давомида 
илмий мақолалар, 
тезислар ѐзиш, 
республика ва халқаро 
илмий анжуманларда 
иштирок этиш ва 
маъруза қилиш билан 
шуғулланадилар. 
мустақил равишда 
илмий иш 
бажаради. 
илмий раҳбар этиб 
тайинланади. 
Илмий изланиш 
давомида илмий 
мақолалар, тезислар 
ѐзиш, республика ва 
халқаро илмий 
анжуманларда 
иштирок этиш ва 
маъруза қилиш 
билан 
шуғулланадилар. 
4. Мустақил 
таълим 
Талабалар назарий ва 
амалий машғулотлар 
ва илмий ишлари 
бўйича асосий база ва 
бошқа илмий 
муассасаларда 
яратилган 
шароитлардан 
(тарқатма материаллар, 
презентациялар, 
кутубхона, интернет 
тармоғи, лаборатория, 
муляжлар ва бошқа 
асбоб-ускуналар) 
фойдаланган ҳолда ўз 
билимларини 
оширишлари мумкин. 
Талабалар давлат 
ва хусусий 
университет ва 
коллежлардаги 
барча шарт-
шароитлардан 
унумли 
фойдаланишлари 
мумкин. 
Талабалар 
университет ва 
бошқа илмий 
муассасалардаги 
барча шарт-
шароитлардан 
унумли 
фойдаланишлари 
мумкин. 
5. Таълим 
жараѐнларида 
баҳолаш 
Талабаларнинг назарий 
ва амалий 
кўникмалари, илмий-
тадқиқот ишлари 
бўйича билимларини 
баҳолаш 
бакалавриатура 
рейтинг тизимига 
асосида жорий, оралиқ, 
якуний баҳо 
кўринишида ва ҳар 
ярим йиллик ва йиллик 
аттестация 
кўринишида амалга 
оширилади. Якуний 
давлат имтиҳон 
саволлари оғзаки, ѐзма, 
тест кўринишида ва 
амалий кўникмаларни 
намойиш этиш 
кўринишида талаб 
қилинади. 
Талабаларнинг 
назарий 
билимлари тест 
саволлари орқали 
баҳоланади. 
Амалий 
кўникмалари ҳар 
ойда ва ярим 
йилликда цик 
давомида кузатиш 
ҳамда мустақил 
намойиш этиш 
орқали 
баҳоланади. 
Якуний давлат 
имтиҳони тест 
кўринишида 
амалга оширилади. 
Талабаларнинг 
жорий билими, 
компетенцияси ва 
ўзлиштирилиши 
оралиқ тест 
саволлари орқали 
амалга оширилади. 
Ўқув дастури 
сшнгида магистрлар 
мутахассислик 
бўйича барча 
назарий ва амалий 
билимларни ўз 
ичига олган ѐзма 
имтиҳон 
топширадилар. 

---

45 
Таълим жараѐнининг мазмуни жиҳатидан ҳар учала мамлакатда ҳам
магистратура бакалавриатурага қараганда кўпроқ имкониятлар беради ва 
талабалар амалиѐт ўташ жойи билан бевосита боғланади. Буюк Британия 
ОТМларида магистрларнинг якуний билимлари тест кўринишида 
текширилса, Ўзбекистон ва Россия ОТМларида ѐзма шаклда имтиҳон 
олинади.
Умуман олганда, юқоридаги маълумотларга асосан шуни айтиш 
мумкинки, Республикамизда экология соҳасида олиб борилаѐтган ишлар 
юзасидан таълим йўналиши малака талаблари жаҳон андозаларига мос 
равишда бўлиб, бошқа давлатларнинг таълим дастурларига ўхшаш 
томонлари ҳамда ўзига хос хусусиятлари билан ажралиб туради. 
Қуйида Россиянинг Томск миллий тадқиқот Давлат университети 
мисолида эколог кадрларни тайѐрлаш жараѐнини чуқурроқ таҳлил этилган. 
1878 йил император Александр II буйруғи билан асос солинган, 140 
йиллик тарих ва тажрибага эга бўлган Томск Давлат миллий тадқиқот 
Университети ―Россия Федерациясининг олий ўқув юртлари рейтинги. 
Классик университетлар‖ рейтингида 2-3 ўринларда туради. Шунингдек, у 
―QS University Rankings: BRICS‖ рейтингида 2017 йилда 300 университет 
ичида 26-ўринни эгаллаган
25
. 2006 йилда Европа университетлар уюшмасига 
қабул қилинган. Ҳозирги кунда 62 йўналиш ва 103 таълим дастурлари бўйича 
бакалаврлар ҳамда 57 мутахассислик ва 136 дастурлар бўйича магистрлар 
тайѐрлайди
26
. 
Самарали фаолият юритаѐтган ―Экологик менежмент‖ кафедраси 
Томск Давлат миллий тадқиқот Университети Биология, экология, 
тупроқшунослик, ўрмон ва қишлоқ хўжалиги институтининг таркибий 
бўлинмаси бўлиб, унга 1995 йилда асос солинган. Кафедранинг асосий 
фаолияти табиатдан оқилона фойдаланиш, атроф муҳитни муҳофаза қилиш 
ва экологик хавфсизлик бўйича бошқарув вазифаларини ҳал қила оладиган 
эколог мутахассисларни тайѐрлашдан иборат. 1997 йилдан бошлаб 
25
http://viu.tsu.ru/ratings/ 
26
http://www.tsu.ru/university/ 

---

46 
―Экология ва табиатдан фойдаланиш‖ йўналиши бўйича мутахассислар 
тайѐрлана бошланган. 2001 йилдан ЮНЕСКОнинг кимѐ фанлари ва таълим 
Марказининг ҳамкор аъзоси ҳисобланади. 2015 йилда эса узлуксиз олий 
таълим ва олий таълимдан кейинги экологик таълим минтақавий Марказига 
айлантирилди ҳамда БМТ нинг Атроф муҳит Дастури (ЮНЕП) – барқарор 
ривожланиш соҳасида университетлар халқаро ҳамкорлиги (GUPES) 
Ҳамкори бўлди. 
Кафедра минтақа даражасида табиатдан фойдаланиш ва атроф муҳитни 
муҳофаза қилишни бошқариш соҳаларида таълимий, ўқув-педагогик, илмий-
тадқиқот ва ахборот-аналитик вазифаларни амалга оширилишини 
таъминлайди.
Кафедранинг бошқалардан ажралиб турадиган томони шундаки, 
классик университет таълими ва давлат органларининг, корхоналарнинг 
табиатдан фойдаланиш соҳасидаги тажрибаларини интеграциялаштириш 
орқали таълим берилади ҳамда кадрлар тайѐрлашнинг асосий йўналишини 
атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва экологик хавфсизлик бўйича 
бошқарувчиларни тайѐрлаш ташкил қилади. Ўқув жараѐнига Табиатни 
муҳофаза қилиш Вилоят давлат бюджет ташкилоти ва Томск вилояти 
Табиатдан 
фойдаланиш 
ва 
атроф 
муҳитни 
муҳофаза 
қилиш 
Департаментининг етакчи мутахассислари жалб этилган. 
Ҳозирги пайтда кафедра 3 даражали таълим бўйича мутахассисларни 
тайѐрлайди:
 
бакалавриат; 
 
магистратура;
 
аспирантура;
 
докторантура; 
 
касбий қайта тайѐрлаш ва олий таълимдан кейинги таълим.