Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети мавзу

Ёмғир тошқинларини прогноз қилишда қуйидагиларни билиш зарур:

• Ёмғир тошқинларини прогноз қилишда қуйидагиларни билиш зарур:
• а) дарё ҳавзасида оқим ҳосил бўлишининг генетик ифодасини;
• б) оқим ҳосил бўлиш жараёнини математик моделлаш­тиришни;
• в) ёмғир тошқинлари шаклланишининг чизиқли моделини;
• г) оқимнинг оқиб этиш эгри чизиқларини аниқлаш усул­ларини (умумий усул, аналитик ифодалар усули, ягона тошқин усули, изохронлар усули);
• д) ёмғир сувининг ҳавзадаги ўсимлик қоплами ва ҳавза юзасини намлашга сарф бўлиш жараёнини;
• е) ёмғир сувининг тупроққа шимилиш жараёнини.
• Дарёлар ҳавзаларида шаклланадиган ёмғир тошқинларини прогнозлаш усулларини ишлаб чиқишда юқоридаги омилларни ҳисобга олиш прогнозлаш усулининг аниқлигини оширишга имкон беради.

Юқоридагилар билан бир қаторда дарё ҳавзасида ҳосил бўладиган юза оқимни элементар тошқин усули билан прогнозлашни билиш ушбу йўналишдаги дастлабки қадамлардан ҳисобланади.

• Юқоридагилар билан бир қаторда дарё ҳавзасида ҳосил бўладиган юза оқимни элементар тошқин усули билан прогнозлашни билиш ушбу йўналишдаги дастлабки қадамлардан ҳисобланади.
• Юза оқимни прогнозлаш дарёда кузатилиши мумкин бўлган сув сарфларини олдиндан миқдорий баҳолашда муҳимдир. Бу усулни қўллашда тошқинни вужудга келтирган ёмғирнинг кунлик миқдорлари ва уларнинг ҳавза бўйича кунлик тақсимланиши ҳақида маълумотлар бўлиши лозим.
• Юқорида қайд этилганлардан ташқари:
• ҳавзада юза оқимининг оқиб этиш вақти эгри чизиғи ординаталари,
• ҳавзанинг оқим коэффициенти,
• дарёда ер ости сувлари ҳисобига ҳосил бўлган сув сарфи,
• дарёнинг сув тўплаш майдони ҳақидаги малумотлар ҳам талаб этилади.
• Усулни дастлабки ишлаб чиқишда тошқин кунлари дарёда кузатилган сув сарфлари ҳақидаги маълумотлар ҳам муҳимдир.

Ёмғир тошқинларни прогнозлаш усулини ишлаб чиқиш қуйидаги тартибда амалга оширилади:

• Ёмғир тошқинларни прогнозлаш усулини ишлаб чиқиш қуйидаги тартибда амалга оширилади:
• 1) ўрганилаётган дарё ҳавзасининг изохронлар орқали ифодаланган схемаси (1 - расм) ва ҳавзада шаклланган юза оқимнинг оқиб ўтиш вақти эгри чизиғи графиги (2 - расм) чизилади;