Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги навоий давлат кончилик институти

3.1-жадвал 
“Навоий” эркин иқтисодий зонасининг мувозанатли кўрсаткичлар 
тизими бўйича стратегик мақсадлари ва индикаторлари 
Ҳудуд 
стратегик 
мақсади ва 
индикатори 
ЭИЗ стратегик 
мақсади ва 
индикатори 
ЭИЗ дирекцияси 
бошқарув жараёнлари
Бошқарув 
жараёнларини 
баҳолаш 
индикаторлари 
Корреля-
ция 
коэффи-
циенти 
Хусусий 
индекс 
Интеграл 
индекс 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Молиявий перспектива бўйича 
 
Сотилган 
маҳсулот ва 
хизматлар 
ҳажми ўсиши, 
% (C) 
ЭИЗ 
қатнашчилари ва 
хўжалик 
юритувчилари 
томонидан 
маҳсулот 
ва 
хизматлар сотиш 
ҳажмининг вилоят 
кўрсаткичидаги 
улуши, % 
ЭИЗ 
қатнашчилари 
томонидан маҳсулот ва 
хизматлар сотиш ҳажми 
ўсиш индекси 
1,14 
0,616 
0,838 
ЭИЗ 
қатнашчилари 
бўлмаган 
хўжалик 
юритувчилар томонидан 
маҳсулот ва хизматлар 
сотиш 
ҳажми 
ўсиш 
индекси 
0,092 
Яратилган бир иш 
ўрнига 
тўғри 
келадиган 
солиқлар 
ҳажмининг ўртача 
вилоятдагидан 
фарқи, % 
ЭИЗ 
хўжалик 
юритувчиларига 
берилган 
солиқ 
имтиёзларини баҳолаш 
индекси 
0,763 
0,32 
ЭИЗ 
қатнашчилари 
томонидан 
экспорт қилинган 
маҳсулот 
ва 
хизматлар ҳажми 
ўсиши, % 
Экспортни 
рағбатлантириш 
фаолиятини 
баҳолаш 
индекси 
0,682 
 
0,376 
ЭИЗ 
қатнашчилари 
томонидан 
хомашё импорти
ҳажмлари 
пасайиши,% 
Маҳаллийлаштириш 
даражасини 
баҳолаш 
индекси 
0,642 
 
0,738 
Инвестициялар 
ҳажми ўсиши, 
% (I) 
ЭИЗ ҳудудидаги 
инвестициялар 
улуши, % 
ЭИЗга 
инвесторларни 
жалб 
қилиш 
самарадорлигини 
баҳолаш индекси 
0,62 
0,754 
Яратилган бир иш 
ўрнига 
тўғри 
келадиган 
инвестициялар 
ҳажмининг ўртача 
вилоятдагидан 
фарқи, % 
Яратилган 
бир 
иш 
ўрнига тўғри келадиган 
инвестицияларни 
баҳолаш индекси 
0,82 
0,837 
“Ижтимоий самара” перспективаси бўйича 
 

---

123
Ижтимоий 
ўсиш, % (G) 
ЭИЗ 
ҳудудида 
қурилган 
ва 
топширилган 
ижтимоий кўчмас 
мулк ва ижтимоий 
инфратузилма 
объектлари ҳажми 
улуши, % 
ЭИЗ 
ҳудудида 
ижтимоий кўчмас мулк 
ва 
ижтимоий 
инфратузилма 
объектлари 
қурилиб 
топширилганлигини 
баҳолаш индекси 
0,78 
 
0,844 
ЭИЗда яратилган 
иш 
ўринлари 
улуши, % 
Меҳнатга 
лаёқатли 
ҳудуд 
аҳоли 
сонига 
нисбатан яратилган иш 
ўринлари индекси 
0,12 
0,68 
0,864 
ЭИЗда 
янгидан 
яратилганиш ўринлари 
индекси 
1,24 
Вилоятдаги реал 
ўртача 
иш 
ҳақидан фарқи, % 
Реал ўртача иш ҳақи 
ўсиш индекси , % 
1,04 
0,743 
Бюджетга 
тушадиган 
қўшимча 
даромадлар 
ўсиши,% (B) 
ЭИЗнинг 
бюджетга 
қўшимча 
даромадлар 
тушишидаги 
ҳиссаси.,%
Бюджетга 
қўшимча 
даромадлар 
тушиш 
индекси 
1,038 
0,781 
Ялпи 
фойда 
салмоғи ўсиши,% 
Юқори 
технологик 
иқтисодиёт 
соҳасига 
тўғри келадиган ишлаб 
чиқариш индекси 
0,31 
0,824 
Атроф 
муҳитни 
муҳофаза қилиш 
ва 
табиий 
ресурслардан 
оқилона 
фойдаланишга 
йўналтирилган 
асосий капиталга 
инвестициялар 
ўсиши, % 
Ҳудуддаги экологик 
босимни баҳолаш 
3,6 
0,625 
0,237 
Табиий сув 
ҳавзаларидан 
фойдаланиш учун сув 
олиш 
3,5 
Ифлосланган чиқинди 
сувларнинг оқизишини 
баҳолаш 
3,0 
Ифлослантирувчи 
моддаларни турғун 
манбалардан атмосфера 
ҳавосига чиқариб 
ташлашни баҳолаш 
2,4 
“Ички маъмурий жараёнлар” перспективаси бўйича 
 
Ҳудуднинг 
инвестицион ва 
инновацион 
жозибадорлиги 
ўсиши,% (X) 
ЭИЗ 
инвесторларини 
жалб қилиш ва 
рўйхатдан 
ўтказиш 
самарадорлиги 
Рўйхатга олиш ягона 
дарча фаолиятини 
баҳолаш индекси;  
3,1 
0,573 
0,897 
ЭИЗга кириш 
қулайлигини баҳолаш 
индекси 
2,7 
ЭИЗ қатнашчиси 
статусини олиш 
тадбирларини тез ва 
натижадорли ўтказишни 
баҳолаш индекси 
2,8 

---

124
ЭИЗ фаолиятини 
назорат қилиш 
натижадорлиги 
ЭИЗ ҳудудида фаолият 
олиб бориш 
келишувини 
резидентлар томнидан 
юқори даражада риоя 
қилишни баҳолаш 
3,2 
0,576 
0,753 
Қоидаларнинг 
бузилиши камлигини 
баҳолаш 
3 
Экологик қонунчилик 
талаблари бажарилиши 
индекси 
3,6 
ЭИЗ 
ҳудудида 
жойлашган корхоналар 
сонига 
нисбатан 
технологик 
инновациялар 
амалга 
оширадиган корхоналар 
индекси 
2,1 
Ўтган йилга нисбатан 
юқори унумдорли иш 
ўринлари 
яратилиши 
индекси 
2,5 
ЭИЗда давлат 
хизматларини 
кўрсатиш сифати 
Давлат хизматларини 
тақдим этиш ўртача 
вақти 
4,1 
0,646 
0,845 
Давлат 
хизматчиларининг ўз 
мажбуриятларини 
бажаришларига 
муносабати ўртача 
индекси 
3,4 
Давлат хизматлари 
кўрсатиш тартибининг 
қулайлик индекси 
2,2 
ЭИЗ 
қатнашчиларига 
берилган 
имтиёзларни 
баҳолаш индекси 
Божхона ишларининг 
оператив ўтказилишини 
баҳолаш индекси 
2,8 
0,766 
0,858 
ЭИЗ қатнашчилари 
томонидан олинган 
божхона тўловлари 
бўйича имтиёзларни 
баҳолаш индекси 
4,2 
ЭИЗ қатнашчиларини 
коммунал хизматлар 
билан таъминлаш 
даражасинини баҳолаш 
индекси 
4,5 
ЭИЗ 
қатнашчилари 
сони 
ўсиш 
индекси 
ЭИЗ қатнашчилари ва 
бошқа хўжалик 
юритувчи субъектларни 
жалб қилиш фаолиятини 
баҳолаш индекси 
0,536 
0,283 
ЭИЗ қатнашчиси 
мақомидан маҳрум 
бўлган юридик шахслар 
0,812 
0,549 

---

125
ва якка тартибдаги 
тадбиркорлар салмоғи 
“Инфратузилма” перспективаси бўйича 
 
Хизматлар 
соҳасининг 
ривожланиши,
% (S) 
Ер 
участкалари, 
омбор ва офис 
биноларини 
қуриш 
ва 
топшириш 
Бўш ер участкалари, 
офис ва омбор бинолари 
мавжудлиги 
ва 
фойдаланилишини 
баҳолаш индекси; 
3,2 
0,793 
0,776 
Логистика 
хизматлари ҳажми 
ва сифати 
Логистика марказлари 
сони 
ва 
логистика 
хизматлари 
сифати 
индекси 
4,49 
0,898 
0,761 
Инфратузилма 
ривожланиши 
Транспорт 
инфратузилмаси; электр 
тармоғи, сув таъминоти, 
биржа 
савдоси 
операциялари полигони 
хизматларини баҳолаш 
индекси 
4,2 
0,842 
0,678 
Вилоят макроиқтисодий кўрсаткичларига нисбатан корреляция 
коэффициенти юқори бўлган индикаторларни, уларнинг ЭИЗ фаолияти 
самарадорлиги кўрсаткичларига ҳам ижобий таъсирини инобатга олиб, 
моделга киритамиз ҳамда уларнинг тегишли равишда ҳар бир 
макроиқтисодий кўрсаткичга таъсирини ҳисоблаймиз. Яъни: 
1.ЭИЗ қатнашчилари ва хўжалик юритувчилари томонидан маҳсулот ва 
хизматлар 
сотиш 
ҳажмининг 
вилоят 
кўрсаткичидаги 
улуши 
ва 
маҳаллийлаштириш даражаси кўрсаткичларининг вилоятда сотилган 
маҳсулот ва хизматлар ҳажми ўсишига таъсири қуйидаги функция билан 
ифодаланади: 
y=-1,707+1,362x
1
+1,641х
2
Функция ЭИЗ қатнашчилари ва хўжалик юритувчилари томонидан 
маҳаллийлаштириш даражасини оширишга эътиборнинг кучайтирилиши 
вилоятда сотилган маҳсулот ва хизматлар ҳажми ўсишига ижобий таъсир 
этишидан далолат беради. ЭИЗ дирекцияси томонидан маҳаллий хомашё ва 
табиий ресурслардан кенг фойдаланган ҳолда импорт қилинадиган 
маҳсулотларни 
маҳаллийлаштиришни 
рағбатлантириш 
ишларини 
жадаллаштириш талаб этилади. Бир қатор вариантларни қўллаб, амалга 
оширилган ҳисоб-китоблар натижасида маҳаллийлаштириш даражасини 
бошқа параметрларни ўзгартирмаган тарзда, 15,8%га ошириш энг оптимал 

---

126
вариант бўлиб, вилоятда сотилган маҳсулот ва хизматлар ҳажмини 7,9 %га 
ошириш имконини беради. 
ЭИЗ ҳудудидаги инвестициялар улуши ва яратилган бир иш ўрнига 
тўғри келадиган инвестициялар ҳажмининг ўртача вилоятдагидан фарқи 
кўрсаткичларининг вилоят инвестициялар ҳажми ўсишига таъсири 
функцияси  
y=-0,056+0,198x
1
+0,170х
2 
кўринишга эга бўлди. Албатта, ЭИЗ ҳудудидаги инвестициялар 
улушини ошириш вилоят инвестициялар ҳажми ўсишига олиб келади, аммо 
бир иш ўрнига тўғри келадиган инвестицияларни вилоятдаги ўртачага 
нисбатан паст бўлиши инвестициялар жозибадорлигини янада оширади. 
Шунинг учун, ЭИЗ дирекцияси томонидан зонада инвестиция киритиш 
қулайликларини ошириш бўйича амалга оширадиган ишлар самарадорлигини 
ошириш ва бир иш ўрнига тўғри келадиган инвестициялар ҳажмини 
вилоятдаги ўртачага нисбатан фарқини 8%га пасайтириш энг оптимал 
вариант бўлиб, вилоят миқёсида инвестициялар ҳажмининг 1,85% га ўсишига 
сабаб бўлиши мумкин. 
2.ЭИЗ ҳудудида қурилган ва топширилган ижтимоий кўчмас мулк ва 
ижтимоий инфратузилма объектлари ҳажми улуши, ЭИЗда яратилган иш 
ўринлари улуши ва вилоятдаги реал ўртача иш ҳақидан фарқи 
кўрсаткичларининг вилоят ижтимоий ўсиш кўрсаткичига таъсири функцияси 
қуйидаги кўринишга эга бўлди: 
y=-0,046+0,246x
1
+0,063x
2
-0,069х
3 
Функциядан кўриниб турибдики, ЭИЗ ҳудудида қурилган ва 
топширилган ижтимоий кўчмас мулк ва ижтимоий инфратузилма объектлари 
ҳажми бевосита вилоят ижтимоий ўсиш кўрсаткичига таъсир кўрсатади. Реал 
ўртача иш ҳақи фарқи кўрсаткичининг таъсири сезиларли эмас. Шунинг учун 
ЭИЗ дирекцияси зонада янги иш ўринларини яратиш жараёни бўйича ўз 
фаолиятини жадаллаштириши лозим. ЭИЗда яратилган иш ўринлари 

---

127
улушини 1%га ошириш вилоят ижтимоий ўсиш кўрсаткичини 0,66 %га 
кўтариш имконини беради. 
3.ЭИЗнинг бюджетга қўшимча даромадлар тушишидаги ҳиссаси ва 
юқори технологик иқтисодиёт соҳасига тўғри келадиган ишлаб чиқариш 
натижасида ЭИЗ корхоналарининг ялпи фойда салмоғи ўсишининг вилоят 
бюджетига тушадиган қўшимча даромадлар ўсишига таъсири функцияси 
қуйидаги кўринишга эга: 
y=3,003-3,013x
1
+0705х
2 
ЭИЗда юқори технологик иқтисодиёт соҳасига тўғри келадиган ишлаб 
чиқариш ҳажмини 2%га ошириш вилоят бюджетга тушадиган қўшимча 
даромадлар прогнозини 2,6%га ўсишини кўрсатди. 
4.ЭИЗга инвесторларни жалб қилиш ва рўйхатдан ўтказиш 
самарадорлиги, ЭИЗ фаолиятини назорат қилиш натижадорлиги, ЭИЗда 
давлат хизматларини кўрсатиш сифати ЭИЗ қатнашчиларига берилган 
имтиёзлар самарадорлиги кўрсаткичларининг вилоятнинг инвестицион ва 
инновацион жозибадорлиги ўсишига таъсири қуйидаги функция билан 
ифодаланади: 
y=-0,861+0,113x
1
+1,242x
2
+0,094x
3
+0,316x
4
Функция вилоятнинг инвестицион ва инновацион жозибадорлиги 
ўсишига ҳамма омиллар ижобий таъсирга эга эканлигидан далолат бермоқда, 
аммо ЭИЗ фаолиятини назорат қилиш натижадорлиги ва ЭИЗ 
қатнашчиларига берилган имтиёзлар самарадорлиги кўрсаткичларининг 
таъсири сезиларлидир. ЭИЗ дирекцияси томонидан ушбу жараёнларни янада 
яхшилаш ва кўрсаткичларини 1 %га ошириш вилоятнинг инвестицион ва 
инновацион жозибадорлигини 0,6 %га оширади. 
5.Ер участкалари, омбор ва офис биноларини қуриш ва топшириш, 
логистика хизматлари ва инфратузилмаларнинг ривожланиш ҳажмлари 
кўрсаткичларининг вилоят хизматлар соҳаси ҳажмларининг ўсишига таъсири 
функцияси қуйидаги кўринишга эга: 
y=-1,438+0,762x
1
+0,864x
2
+0,285x
3

---

128
Ер участкалари, омбор ва офис биноларини қуриш ва топшириш ҳамда 
логистика хизматлари ҳажми кўрсаткичларининг таъсири юқори бўлганлиги 
сабабли, ЭИЗ дирекцияси бюджет маблағларини кўчмас мулк ва логистика 
хизматларини ривожлантиришга қаратиши мақсадга мувофиқ бўлади. Ушбу 
жараёнларни 1 %га ошириш вилоят хизматлар соҳаси ҳажмларининг 1,6 % 
ўсишига олиб келади. 
Бирин-кетин модел параметрларини дастурли ўзгартириш асосида 120 
дан ортиқ вариантлар ҳисобланди ва пировард натижа - вилоят ЯҲМ 
ҳажмининг оптимал ўсишини таъминлайдиган қуйидаги вариантга эга 
бўлдик.