Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
5297 253 Информатика (респ-ка)
|
3. Tasvirli masalalar.
Tasvirli masalalarda geometrik shakl masalaning asosiy qismi boʻlib xizmat qiladi. Oʻquvchi esa shakl(tasvir)ga qarab talab qilingan vazifani hal qilishi zarur. Umumta’lim maktablarida dastlab geometrik tushunchalar boshlangʻich sinflardayoq tasvir koʻrinishida tushuntiriladi. Umumta’lim maktabining 3 – sinfida oʻquvchilar berilgan tasvirga qarab uchburchak, toʻgʻri toʻrtburchak, kvadrat, aylana kabi geometrik shakllarni farqlay oladilar, ularga doir amaliy masalalarni yechadilar. 6 – sinfda parallelepiped, kub, shar, sfera kabi geometric shakllar tasvir koʻrinishida berilib, oʻquvchilar ongida fazoviy tasavvur shakllanadi. Umumta’lim maktabining 7 – sinfidan boshlab geometriya fani oʻqitiladi va geometrik tushuncha va shakllarga ta’rif beriladi. Mening fikrimcha geometrik tushunchalarni oʻrgatish tasvir yordamida berilsa va uni oʻrganishda tasvirli masalalardan foydalanish ancha sodda va qulay. Keltirilgan bu uch holat geometriya fanida uchraydigan masalalarning koʻp qismini qamrab oladigan holatlardir. Bundan tashqari ba’zi masalalarda aytib oʻtilgan uch holatning oʻzaro uygʻunlashishini ham koʻrishimiz mumkin. Aytilgan hollardan birinchisida oʻquvchi qoʻyilgan masala mohiyatidan kelib chiqib, masalaga oid shaklni chizish talab etiladi. Albatta masalaning bu koʻrinishda berilishi oʻquvchida geometrik shakllar haqida tasavvurni hosil qilishga xizmat qiladi. Bunda shakl, ya’ni tasvir masalani yechish uchun vosita oʻrnida ishlatiladi. Tasvirni hosil qilish uchun esa, oʻquvchi masalada soʻzlar bilan ifoda etilgan geometrik ob’ektlarni tasavvur etishi zarur. Masalaning bu holda berilishi geometriya fanining klassik usullaridan boʻlib qolgan. Ammo soʻnggi 20 yillar ichida masalaning biz uchinchi tip shaklida ajratgan tasvirli usuli keng rivojlanib bormoqda. Masalaning tasvirli shaklda berilishi koʻpincha 318 test materiallarida uchraydi, shuningdek oʻquv darsliklarida ham muvofaqiyatli qoʻllanib borilayotir. Biz umumta’lim maktablarida geometriya fanidan oʻqitib kelingan va hozirda oʻqitilayotgan adabiyotlar kesimida tasvirli masalalarning qoʻllanilishini tahlil qilib chiqdik. A.V. Pogorelov. Geometriya. Umumta’lim maktablari 7 – 11 sinflari uchun darslik. Toshkent. Oʻqiyuvchi. 1994 yil. kesimida № Sinflar Berilgan jami masalalar soni Tasvirli masalalar soni Foiz koʻrsatkichi 1 7 – sinf 178 16 9% 2 8 – sinf 298 19 6,3% 3 9 – sinf 206 19 9,2% 4 10 – sinf 140 11 7,8% 5 11 – sinf 223 21 9,4% Jami: 1045 86 8,2% № Darslik sinflar kesimida Berilgan jami topshiriq va masalalar Tasvirli masalala r soni Foiz koʻrsatki chi 1 A.A’zamov, B.Haydarov, E.Sariqov, A.Qoʻchqorov, U.Sagʻdiyev Geometriya. Umumta’lim maktablarining 7 – sinfi uchun darslik. Toshkent. Yangiyoʻl poligraf. 2013 yil. 668 187 28% 2 A.A’zamov, B.Haydarov, E.Sariqov, A.Qoʻchqorov, U.Sagʻdiyev Geometriya. Umumta’lim maktablarining 7 – sinfi uchun darslik. Toshkent. Yangiyoʻl poligraf. 2017 yil. 838 223 26,6% 3 N.Gʻaybullayev, A.Ortiqboyev Geometriya. Umumta’lim maktablarining 8 – sinfi uchun oʻquv qoʻllanma. Toshkent. Mehnat. 2002 yil 426 47 11% 4 A.A.Rahimqoriyev Geometriya. Umumiy oʻrta ta’lim maktablarining 8 – sinfi uchun darslik. Toshkent. Yangiyoʻl poligraf servis. 2010 yil 552 61 11% 5 A.A.Rahimqoriyev, M.A.Toʻxtaxoʻjayeva Geometriya. Umumiy oʻrta ta’lim maktablarining 8 – sinfi uchun darslik. Toshkent. Yangiyoʻl poligraf servis. 2014 yil 666 91 13,6% 319 6 B.Haydarov, E.Sariqov, A.Qoʻchqorov Geometriya. Umumiy oʻrta ta’lim maktablarining 9 – sinfi uchun darslik. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. Toshkent. 2010 yil 526 148 28,1% 7 B.Haydarov, E.Sariqov, A.Qoʻchqorov Geometriya. Umumiy oʻrta ta’lim maktablarining 9 – sinfi uchun darslik. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. Toshkent. 2014 yil 578 130 22,5% Jami: 4254 887 20,8% Mavjud geometriya fani darsliklarining tahlili shuni koʻrsatadiki, 1994 yilda chop etilgan A.V. Pogorelov darsligidagi tasvirli masalalar jami masalalarning 8,2% ini tashkil etar ekan. Soʻnggi yillarda paydo boʻlgan geometriya fani darsliklarida esa tasvirli masalalar 20,8% ni tashkil etmoqda. Biz bu borada har xil mualliflar guruhlari tomonidan darsliklarni koʻrib chiqdik. Test materiallarini ham tahlil qilganimizda soʻnggi yillarda tasvirli masalalarning soni sezilarli darajada ortganini kuzatdik. № DTM test materiallari kesimida Berilgan jami testlar soni Tasvirli masalalar soni Foiz koʻrsat kichi 1 1996-2003 yillarda chiqarilgan axborotnoma test materiallari 6389 32 0,5% 2 Matematika fanidan kirish imtihonlari DTM test variantlari 2012 yil 1440 5 0,35% 3 Matematika fanidan kirish imtihonlari DTM test variantlari 2013 yil 1440 33 2,29% 4 Matematika fanidan kirish imtihonlari DTM test variantlari 2014 yil 900 58 6,44% 5 Matematika fanidan kirish imtihonlari DTM test variantlari 2015 yil 990 37 3,73% 6 Matematika fanidan kirish imtihonlari DTM test variantlari 2016 yil 900 32 3,5% 7 Matematika fanidan abituriyent gazetasi materiallari 1 – 6 4584 107 2,33% Fikrimcha maktab darsliklarida tasvirli masalalarning paydo boʻlishi va ularning umumiy masalalarning beshdan bir qismini tashkil etishiga sabab ushbu omillardir: - Personal kompyuterlarning va tasvirni ifoda qilish imkonining jadallik bilan rivojlanishi; - Oʻquvchilarda fazoviy tasavvurning erta rivojlanish tendensiyasi borligi; 320 - Chizish va yasash uchun oson texnik imkonlarning paydo boʻlishi; - Test materiallariga tasvirli masalalarning kiritilishi. Meningcha soʻnggi paytlarda maktab geometriyasida juda koʻp qoʻllanilayotgan tasvirli masalalarni ilmiy metodik jihatdan oʻrganish va ularni yechish usullarini berish zarurati mavjud deb hisoblayman. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|