Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Фойдаланилган адабиётлар 
1. Дж. Радер., К. Миллсап. Бейсик для персонального компьютера фирмы IBM: 
Пер. с англ. – М.: Радио и связь, 1991. – 30 л.: ил. 
2. Р. Мкдона. Основы микрокомпьютерных вычислений: Пер. с англ./ 
Т.Г.Никольской; Под ред. В. Ф. Шальгина. – М.: Высш. Школа., 1989. – 272 с. 
 
EMBARCADERO DASTURLASH TILIDA 3D GRAFIK OBEKTLAR BILAN 
ISHLASH 
 
Мадаминов У. - Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти, 
Магистратура бўлими
Har bir fanni oʻqitishda unga kerak boʻladigan koʻrkazmali qurollar, amaliy 
ishlar, vizuallashtirilgan darslardan foydalaniladi. Bu esa oʻz navbatida 
oʻquvchilarning mavzu haqidagi tasavvurini, darsga boʻlgan qiziqishini, bilimlarini va 
amaliy koʻnikmalarni orttiradi. Bu oʻrinda har bir elementning oʻz oʻrni va hamiyati 
bor. Shuni aytib oʻtish kerakki darsni vizual turda oʻtish va oʻquvchilarning tasavvurini 
kengaytirishda dasturiy mahsulotlarning oʻrni beqiyosdir. Bugungi kunda 
oʻquvchilarning tasavvurini kengaytirish va amaliy ishlari uchun turli xil dasturlardan 
foydalaniladi va bu dasturlarning har birida kompyuter grafikasidan keng qoʻllaniladi. 
Ayniqsa kompyuter grafikasining 3D yoʻnalishi bugungi kunning yuqori yutuqlaridan 
biri xisoblanadi. 3D yordamida yaratiladigan dasturiy mahsulotlar bir qancha 
mashaqatni talab etadi. Dasturlash tillarida 3D grafika bilan ishlash, 3D obektlar 
yaratish dasturchidan koʻp narsanitalab qiladi. Shuning bilan birga hozirgi kungi 
axborot texnologiyalarining deyarli barchasida 3D grafika mujassamlashtirilgan. Shu 
oʻrinda aytish joyizki 3D grafikaga boʻlgan talab va ehtiyoj kundan kunga ortib 
bormoqda. Bu esa oʻz navbatida kompyuter grafikasini yaxshi bilish va shu bilan birga 
dasturlash tillarida ham 3D obektlar yaratish va qoʻllsh kabi vir qator vazifalarni 
oldimizga qoʻyadi.
Dasturlash tillarida ham 3D obektlarni qoʻllash dasturning vizual boʻlishiga yordam 
beradi. Bu oʻrinda Embarcadero dasturlash tilini alohida aytib oʻtish kerak. Bu dasturda 
3D obektlar bilan ishlash boshqa tillarga qaraganda ancha osonlashtirilgan va 
imkoniyati ham koʻp hisoblanadi. Bu dasturning imkoniyatlaridan foydalangan hoda 
3D shapes dasturini ishlab chiqdik. Bu dasturda asosan geometrik obektlar bilan 
ishlash, ularni har tarafama koʻrish imkoniyati mavjud. Dasturdan matematika fanlarini 
oʻqitishda, undagi har xil shakllarni vizual turda koʻrish, obektlarni yon taraflardan 
koʻrib oʻquvchilarga oʻrgatish uchun ishlatish mumkin. Masalan: Konus obektini 
oʻquchilarga tushintirish va bu obektning tuzilishi, qanday qismlardan turishi, 
oʻlchamlari, ichki va tashqi qismlari haqidagi tasavvurga ega qilish uchun bu dasturdan 
foydalanish mumkin.

---

178 
Bu dastur asosan Embarcadero dasturida 3D obektlarning yaratilishi, 
animatsiyalar qoʻyish va eng asosiysi uni visual turda koʻrib oʻrganish kabi 
tomonlariga alohida e`tibor berilgan. Dasturdan oʻquvchi yoshlar, talabalar va 3D 
grafikaga boʻlgan barcha qiziquvchilar uchun foydalanishlari mumkin. Dasturning 
boshqa dasturlardan farqi shundaki – unda, har bir obektga oʻlcham bergan holda, 
animatsiyali turda koʻrish va har bir obekt uchun yordam qismidan foydalanib, 
obektning qanday yaratilishini bilib olish mumkin. Undan tashqari dastur qulay va 
sodda interfeysga egaligi bilan foydalanuvchini, oʻrganuvchini oʻziga torta oladi va 3D 
grafikaga boʻlgan qiziqishini yanada orttiradi.