Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Misol tariqasida AK-74 avtomatidan havosiz bo‘shliqda otilgan o‘qning va shu 
avtomatdan tabiiy sharoitda otilgan o‘qning uchish uzoqliklarini taqqoslab ko‘ramiz.
AK -74 avtomati taktik –texnik tavsifnomasida o‘qning boshlang‘ich tezligi 900 
m/c, uchish uzoqligi esa 3150 m (bu parametrlar avtomat bilan gorizont orasidagi 
burchak 45
0
bo‘lganda hisoblangan).
g
Sin
S


2
2
0

formuladan xuddi shu kattaliklar asosida havosiz bo‘shliq uchun o‘qning 
uchish uzoqligini hisoblab topamiz. 
m
s
m
s
m
g
Sin
S
81000
/
10
45
2
sin
)
/
900
(
2
2
0
2
2
0






marta
s
s
m
â
27
3150
81000


Demak, tinch havoning qarshiligi ham havosiz bo‘shliqdagi o‘qning uchish 
uzoqligini 27 marta qisqartirar ekan. 
Har qanday otish qurollaridan otilgan o‘qlar va snaryadlar havoning qarshiligini 
imkon boricha yengish uchun ular o‘zining simmetrik o‘qi atrofida katta burchak 
tezligida aylanma harakatga keltirib yuboriladi. Agar o‘qlar va snaryadlar trayektoriya 

---

333 
yo‘nalishi bo‘yicha harakatlansa, ya’ni o‘qlar va snaryadlarning harakat yo‘nalishi 
ularning traektoriya yo‘nalishi bilan deyarli ustma-ust tushsa, u holda o‘qlar va 
snaryadlar uzoqqa uchadi. 
O‘qlar va snaryadlarga ta’sir etuvchi qarshilik kuchi shu o‘qlar va snaryadlarning 
og‘irlik markazlariga qo‘yilgan bo‘lsa, u holda kamroq tormozlanadi. Aksincha bo‘lsa, 
ya’ni o‘qlar va snaryadlarga ta’sir etuvchi qarshilik kuchi shu o‘qlar va snaryadlarning 
og‘irlik markazlariga qo‘yilmagan bo‘lsa, u holda ko‘proq tormozlanadi. Ikkinchi 
tomondan o‘qlar va snaryadlar o‘zining simmetrik o‘qi atrofida katta burchak tezlikda 
aylanishi giroskopik xususiyatni yuzaga keltiradi. Bu xususiyat esa o‘qlar va 
snaryadlarning yo‘nalishini o‘zgartirmaslikka harakat qiladi. Bundan tashqari o‘qlar va 
snaryadlar o‘zining simmetrik o‘qi atrofida katta burchak tezlikda aylanma harkatga 
kelishi havoning qarshiligini yengishga olib keladi. 
O‘qlar va snaryadlarning havodagi harakat trayektoriyasi quyidagi xususiyatlarga 
ega: 
1.Trayektoriya simmetrik emas. 
2.Trayektoriyaning tushish nuqtasi uning eng baland nuqtasiga yaqin. 
3.O‘qlar va snaryadlarning otilish burchagi tushish burchagidan ancha kichik 
bo‘ladi.