Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

 
жами 
45961 
5794547,6 
6512497,5 
1629509,2 
392,6 
Юқоридаги жадвалда Чирчиқ шахридаги газ билан таъминлаш 
участкалари кўрсатилган бўлиб, унда аҳолининг 2012 йил газ хизматлари учун 
тўланган тўловлари ва қарзлари кўрсатилган. Жадвалда аҳолига берилган газ ва 
унга тўланган тўловлар ўртасида тафовут мавжуд бўлиб, бу 2011 йилнинг куз-
қиш мавсуми учун тўланмай қолган қарзлари хисобига келиб чиққан. 
Аҳоли хонадонларидаги маиший газ ускуналарининг хавфсиз 
ишлатилиши ва тегишли ҳолатда сақланиши учун жавобгарлик уларнинг эгалари 
зиммасига юклатилади. Уй ички газ ускуналарига техник хизмат кўрсатишдан 
мақсад, газ ускуналарининг соз ҳолатда сақланиши ва хавфсиз ишлатилишини

---

54 
таъмин-лашдан иборат. Ҳар йили уйларнинг ички газ ускуналарига хизмат 
кўрсатилиши лозим. Газ ускуналарига хизмат кўрсатиш қуйидаги шаклларда 
амалга оширилади: ҳар йиллик режали таъмирлаш (тафтиш), профилактик
хизмат кўрсатиш, режадан ташқари буюртмалар бўйича таъмирлаш ишларини 
олиб боришлари шарт. Янги технология ва ривожланган мамлакатлар 
тажрибасидан фойдаланиб, бошқаришни йўлга қўйиш керак. Хизматларнинг ўзи 
истеъмолчи учун бевосита қулайликлар туғдириши лозим.
7-расм. 2010-2012 йилларда Чирчиқ шаҳрида истеъмолчиларга сотилган 
табиий газнинг солиштирма таҳлили (м
3
) 
Шаҳарда хонадонларни газлаштириш суръатлари 1999-2009 йилларда 
олдинги ўн йилликка нисбатан бирмунча пасайган бўлса ҳам, қўшимча салкам 
29 минг хонадон табиий газ билан таъминланди.
2012 йил 2010 йилга нисбаттан 2.9% газ сарфи кўпайган.Таҳлил қилиш 
сабаби хисобдон кўрсаткичларни тўлиқ олиш имкони бўлмаганлиги бўлиб, шу 
хисобдон кўрсаткичлари олинмаган хонадонларга мониторинг асосида газ 
ёпилганлигидир.“Чирчиқшаҳаргаз” филиалига ҳозирда бир нечта шаҳобчалар 
орқали 46та махаллага 286131нафар аҳоли газдан фойдаланади. Бундан ташқари 
саноат ва маиший ҳизмат кўрсатиш корхоналари 1092тани ташкил қилади. 
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
2010
2011
2012
хисобдонли хонадонлар 
улгуржи истеъмолчилар
норматив бўйича

---

55 
Магистрал газ қувурларида ўтаётган газнинг миқдори ўзгармас булгани 
учун истеъмол камайган вақтда ортиқча газни бирор жойда сақлаб, истеъмол 
кўпайган вақтда йиғилган газни газ қувуридан келаётган газга қушиб, 
истеъмолчилар максимал эхтиёжини қоплашга юборилади. Газнинг сарфи соат, 
кун ва йил давомида ўзгариб туради. Газ ишлатиш нотекисликлари соатлик, 
суткалик ва мавсумий бўлади. Суткалик нотекисликда кечаси сарф камаяди, 
кундузи ошади. Буни қоплаш учун магистрал газ қувурларининг шаҳарга 
яқинлашган жойдаги геометрик ҳажмидан фойдаланади, яъни кечаси шаҳарда 
сарф камайганда магистрал қувурдан келаётган газ унда йиғилиб, қувурдаги 
босим ошиб боради, яъни газ йиғилади. Кундузи эса, сарф ошганда йиғилган газ 
истеъмолчиларга берилиб, магистрал газ қувурларидаги ортиқча босим пасаяди.