Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети «Бухгалтерия ҳисоби ва аудит»

СЮ=Сс/Мст
Бунда:
СЮ─солиқ юки.
Сс─солиқ суммаси.
Мст─маҳсулотни сотишдан тушган соф тушум.
Ушбу 
формулага 
асосланадиган 
бўлсак 
солиқ
юкининг
ўзгаришига(
∆СЮ) иккита омил таъсир қилади. Биринчиси солиқ
суммасининг ўзгариши (Сс) бўлса, иккинчиси, маҳсулотни сотишдан тушган
соф тушумдир(Мст).
Ушбу формуладан фойдаланиб солиқ юкининг ўзгаришига таъсир
этувчи омилларни аниқлаш мумкин.
1.Солиқ юкининг ўзгаришига солиқ суммасининг таъсирини аниқлаш
учун қайта ҳисоблаш усулидан фойдаланиш мумкин. У ҳолда солиқ
юкининг солқ суммаси эвазига ўзгарганлигини аниқлаш учун қайта
ҳисобланган солиқ суммасидан режадаги солиқ юкини айриш кифоя:
СЮ. Сс =Сс/Мст.р – Сс.р/ Мст.р

---

43
2.Солиқ юкининг ўзгаришига маҳсулотни сотишдан тушган соф
тушумнинг таъсирини аниқлаш учун солиқ юкининг ҳақиқий миқдоридан
қайта ҳисобланган солиқ юкининг суммасини айириш кифоя:
Сю.Мст.с = ССх/Мст.х –Ссх/ Мст.р
Барча омиллар таъсири натижаси ўзгаришининг умуий ҳажмига тенг
бўлиши лозим. Бу қуйидаги формула билан аниқланади:
∆СЮ=∆ СЮ Сс±∆ СЮ Мст
Таҳлиллар натижалари шуни кўрсатадики, солиқ
суммасининг
кўпайиши солиқ юкини солиқ камайтиради. Маҳсулотни сотишдан тушган
соф тушумнинг кўпайиши эса, солиқ юкини камайтиради. Ушбу ҳолат
кўрсатади, корхоналарнинг маҳсулотни сотишдан келадиган соф тушумнинг
кўпайиши нафақат шу корхона ёки фирма учун, балки давлат ва жамият учун
ҳам катта манфаат беради.
Солиқ юкини солиқларнинг тўланиш хусусиятидан келиб чиқиб икки
даражада, яъни барча тадбиркорлик субъектлари учун одатий бўлган солиқ
ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисобга олувчи соф солиқ юки (ССЮ) ва
унинг мажбуриятида бўлган барча солиқларни, шу жумладан, акцизлар,
табиий ресурслардан фойдаланганлик учун солиқлар, божхона тўловлари,
давлат божлари, лицензия йиғимлари жамланган солиқ юки (ЖСЮ)
кўрсаткичи асосида баҳолашни таклиф этади. Уларнинг формула кўриниши
қуйидагича бўлади: